Bazen suratına yetişilmez, bazen de geçmek bilmez… Hayat telaşındaki insanın bakmaktan kendini alıkoyamadığı tek gerçektir vakit. Vaktin nasıl geçtiğini çok evvelce güneşe bakarak gökyüzünde arayan insanoğlu, medeniyetler kurulduktan sonra bu sefer akrep ve yelkovanın birbirini takip eden serüvenini, yüksek kulelerdeki saatlere bakarak izledi. Herkesin görebilmesi için büyük meydanlara inşa edilen saat kuleleri, bugün farklı mimari özellikleriyle kentlerin en değerli simgeleri ortasında yer alıyor. Batı’da 14. yüzyılda yaygınlaşan saat kulesi yapma geleneği, Osmanlı’da ise 16. yüzyılın sonlarında başladı. II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yıldönümünde valilere saat kulesi üretimiyle ilgili gönderdiği fermanla Anadolu’da yayıldı. Vakti göstermenin yanı sıra yangın ve gözetleme kulesi üzere fonksiyonları de olan saat kulelerinin enteresan üretim öyküleri bulunuyor. İzmir’den Adana’ya; Çanakkale’den Kayseri’ye Türkiye’de tarihi ve mimari özellikleriyle öne çıkan saat kulelerini derledik:
Panoramik görünüm
Bursa Tophane Saat Kulesi: Tophane Parkı’nda birinci sefer Sultan Abdülaziz devrinde 1876’da yaptırılan saat kulesi son halini Sultan Abdülhamid vaktinde aldı. Kesme taştan tekrar inşa edilen 33 metre yüksekliğindeki 6 katlı kuleye ahşap merdivenle çıkılıyor ve her katının cephesinde dikdörtgen bir pencere bulunuyor. Panoramik Bursa görüntüsü sunan kule, bu özelliğiyle bir müddet yangın kulesi olarak da kullanıldı.
Kayseri Saat Kulesi: Cumhuriyet Meydanı’nda yer alan Saat Kulesi, 1906’da II. Abdülhamit vaktinde yaptırıldı. Saat Kulesi’nin yanındaki dikdörtgen yer ise muvakkithane olarak inşa edildi. Mustafa Kemal Atatürk’ün Kayseri’ye geldiğinde halka hitap etmek için kullandığı bu bina, bir periyot Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kayseri Şubesi olarak da kullanıldı. 15 metre yüksekliğindeki kuleye helezon merdivenlerle çıkılıyor. Kesme taştan inşa edilen, dört bir tarafıyla vakti gösteren kule, Avrupa kentlerindeki saat kulelerine benziyor.
Çanakkale Saat Kulesi: 1897 yılında İtalyan Konsolosluğu da yapan Vitalis isimli tüccar tarafından inşa ettirilen saat kulesi, dört cephesinde birer saat olacak formda Ayvalık taşından yapıldı. Kare planlı aşağıdan üste hakikat incelen bir imgeye sahip kulenin gövdesi dikdörtgen silmelerle beşe bölünmüş. Kule, farklı periyotlarda yalnızca eskiyen taşlarının yerine birebiri yapılmak suretiyle tamirler geçirerek günümüze kadar ulaşmayı başarmış.
Eşsiz mimariye sahip
Çorum Saat Kulesi: Vilayet merkezinde Beşiktaş Muhafızı Çorumlu Yedi-Sekiz Hasan Paşa tarafından 1894’te yaptırıldı. Sarı renkli kesme kum taşından yapılan kule, minareye benziyor. Dört bir tarafında saat kadranı bulunan kuleye 81 basamaklı merdivenle çıkılıyor.
Muğla Saat Kulesi: 1885’te kentin Belediye Lideri Hacı Süleyman Efendi ile eşi Pembe Hatun tarafından Rum Filvari’ye yaptırılan kule, kentin en değerli yapıları ortasında. Aşağıdan üste küçülen kare planlı ve beş katlı inşa edilen kule, kesinlikle görülmeli.
Urfa Saat Kulesi: Şanlıurfa Eyyübiye’de Kızıl Kilise olarak isimlendirilen bir kilisenin yerine yapılan Ulu Cami’nin avlusunun kuzeybatı köşesinde yer alan sekizgen saat kulesinin ne vakitten beri varlığını sürdürdüğü bilinmiyor. Kilisenin çan kulesi olan minarenin Cumhuriyet devrinde saat kulesine dönüştürüldüğü kaydediliyor.
Sarsıntıya karşın ayakta
Adana Büyük Saat Kulesi: Seyhan’da Ali Münif Caddesi üzerinde bulunan saat kulesinin imaline 1881’de Vali Ziya Paşa tarafından başlandı, 1882’de Vali Abidin Paşa tarafından tamamlandı. Vakitle tahrip olmasının akabinde 1925’te Almanya’dan özel olarak saat makinesi getirilerek güçlendirme yapıldı. Uzunluğu 32 metre olan, dikdörtgen halinde taş tuğlalardan yapılan kule, Osmanlı saat kuleleri ortasında en uzunu. 1998’deki Adana zelzelesinden sonra hasar görmeden ayakta kalan kule, sağlamlığıyla dikkat çekiyor.
İzmir Saat Kulesi: Osmanlı saat kulelerinin en şık örneklerinden olan İzmir Saat Kulesi, kentin sembolü olduğu için herkesin önünde fotoğraf çektirmek istediği birinci yapı. Osmanlı Padişahı Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümü kutlamaları dahilinde 1901’de inşa edilen kule, İzmir Valisi Kıbrıslı Kâmil Paşa, oğlu Bahriye Mirlivası Said Paşa ve Belediye Reisi Eşref Paşa’dan oluşan bir komite tarafından yaptırıldı. 25 metre yüksekliğinde, dört katlı, sekizgen planlı olan kulenin saati Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından ikram edildi. Fransız asıllı İzmirli mimar Raymond Charles Pere’nin tasarladığı kulede kullanılan yeşil ve kırmızı mozaikler Efes’ten, temel bünyeyi oluşturan taşlar ise Sarayköy’den getirildi. 1928 ve 1974 yıllarında gerçekleşen sarsıntılarda hasar gören kulenin saati, 1974’te 5,2 şiddetindeki zelzelede durdu. İki yıl içinde kule tekrar onarıldı ve günümüze kadar çalışır hale geldi.
Tokat Saat Kulesi: Behzat semtinde kentin her yerinden görülecek halde 1902’de yapılan saat kulesinin 33 metre yüksekliği bulunuyor. Kesme taştan yapılan kule, II. Abdulhamid’in padişah oluşunun 25. yılı için halkın yardımlarıyla, mutasarrıf Bekir Paşa ve Belediye Reisi Mütevelli oğlu Enver Beyefendi tarafından yaptırıldı. Dört istikamete büyük kadranlarla her yarım saat ve saat başlarında iki dakika ortayla tam çalar durumda olan saatin sesi, kentin her semtinden rahatlıkla duyulabiliyor.
Dolmabahçe’de mükemmel hoşluk
İstanbul’un farklı noktalarında tüm ihtişamıyla günümüze ulaşan birçok saat kulesi bulunuyor. Bunların başında ise değerli tarihi olaylara tanıklık eden Dolmabahçe Saat Kulesi geliyor. Sultan II. Abdülhamid tarafından Saray Mimarı Sarkis Balyan’a yaptırılan kule, köşelerinde birer fıskiyeli havuzun olduğu bir platform üzerinde dört katlı olarak 1890-1895 yılları ortasında inşa edildi. Neobarok ve ampir biçiminden yapılan kulenin yüksekliği 27 metre. Her yüzünde birer saat bulunan kuleye 94 basamaklı taş merdivenle çıkılıyor. İstanbul’daki öbür yapılar ortasında İstanbul Tophane (Nusretiye Cami), Yıldız Sarayı, Deniz Hastanesi, Sirkeci Garı, Etfal Hastanesi, Büyükada saat kuleleri yer alıyor.
Seyahat listelerinde birinci sıradalar
Dünyaca ünlü saat kuleleri, her yıl milyonlarca turisti kendisine çekiyor. Bu yıl koronavirüs salgını nedeniyle yakından göremeyecek olsak da pandemi sonrasında seyahat listenize kesinlikle dahil etmeniz gereken saat kuleleri şöyle:
İngiltere Londra’da Elizabeth Kulesi: Big Ben
Tayland Chiang Rai Saat Kulesi
Almanya Münih’te Glockenspiel
Rusya Moskova’daki Spasskaya Kulesi
İsviçre Bern’de Zytglogge Kulesi
Çekya Prag’da Astronomik Saat Kulesi
Milliyet
