Son günlerde internette “İstanbul Senin” mottosuyla Salacak Kıyısı, Taksim Meydanı ve Bakırköy Meydanı için tasarlanan ve bir ön elemeden geçen üçer adet proje için oylama yapılıyor. Taksim Meydanı için büyük emek harcanmış, hoş modellemeler ve görüntüler içeren bu üç projenin en iyisinin seçimi İstanbulluların oylarına sunuluyor. Birinci bakışta örnek bir davranış olarak gözükse de bence yanlış bir formül. 2006 yılında “Haydi İstanbul Vapurunu Seç” kampanyasıyla İstanbullulara hangi model vapurla seyahat yapmak istedikleri sorulmuş ve Boğaziçi’nin klasik vapurları ile uyumsuz, takunya üzere vapurlar seçilmişti . 2015 yılında ise bu usulden vazgeçildi lakin bu sefer de yöneticilerin beğenisini yansıtan çok daha niteliksiz vapurlar sefere başladı.
Anonim işler!
Anonim yapılan işlerden başarılı sonuç alınması bence mümkün değil. Bir işin karar vericisi ve uygulayıcısı açık ve net olarak belirli olmalı ki, kimi takdir edeceğimizi, kime sen bir daha bu işlere karışma diyeceğimizi bilelim. Son vakitlerde çabucak her mevzuda ortaya çıkan canlandırmaların birden fazla bizi yanılgıya düşürmekte, bize sunulan hayali görseller, gerçekleştiğinde büyük bir hayal kırıklığı yaratmaktadır. Bu oylamada da topluma sunulan sunumlara bakarak karar vermek aldatıcı olabilir. Birçok hiçbir vakit sahip olmayacağımız bakış açılarından bize ulaşan imajlar, çoğunlukla aldatıcı olmaktadır. Lakin çoğunluk alana uyumlu bir mimari proje yerine, bu görsellere nazaran karar vereceğinden en göze beğenilen gelen proje uygulamaya bedel görülebilir. Seçilen proje uygulanabilir mi, problemleri nedir, nasıl bir sonuç ortaya çıkacaktır üzere sorular ise havada kalır.
Görüntü sorunu
Bilgi sahibi olmak için incelediğim üç projede de, ağır bir mimari çalışmaya rastladım lakin oy kullanmaya karar veren birçok kişinin bu teknik yüklü projeleri incelemekten çok, görüntülere bakarak karar vereceğini düşünüyorum. Bu görüntülerin insanları yanıltmak için yapıldıklarını söylemek istemem, fakat bu üzere çalışmalarda birtakım noktalar o denli meçhul olabilir ki bu canlandırmaları yapan bireyler bile uygulama sonucu ortaya çıkacak sonuçlardan rahatsız olabilirler
Park düzenlemesi!
İnceleme imkanına sahip olduğum her üç proje de bana bir meydan düzenlemesinden çok bir park düzenlemesi arayışı izlenimi verdi. Taksim Meydanı, İstanbul’un tek meydanı, zira klâsik İstanbul içindeki Aksaray ve Beyazıt üzere meydanlarımızı trafiğe kurban verdik. Sultanahmet Meydanı ise vakit içinde dikilen ağaçlardan ötürü perspektifini ve meydan hüviyetini kaybetti. Eminönü Meydanı son düzenleme ile biraz kendini bulduysa da pozisyonu prestijiyle pek de ilgi cazibeli değil.
‘Meydan’ın manası
8 Aralık 2013 tarihli Milliyet Gazetesi’nde “Meydanlar Üzerine” başlığıyla bir yazı yazmıştım. Bu münasebetle bir kez daha okudum, anlaşılan ülkemizde meydan düzenlemesi yapmak için yola çıkanlar “Meydan” sözcüğünün manasını gereğince bilmiyorlar. Birinci örneklerine klasik periyot Helen kentlerinde rastladığımız, daha sonra Roma mimarisinde gördüğümüz “agora ve forum” olarak isimlendirilen meydanlar, çoğunlukla demontabl yapılardan oluşan günlük satış ünitelerinin ve birkaç antik tapınak yapısının yer aldığı boş ve çıplak alanlardır. Bilhassa Helen kent devletlerinde gördüğümüz bu alanlar şehrin idaresi için halkın toplandığı alanlardır. Ülkemizde bulunan çabucak her ören yerinde bir örneğine rastladığımız bu meydanlarda ağaç yoktur, insanların birbirleriyle bağlantısını önleyecek maniler bulunmaz. Sanırım Taksim Meydanı düzenlemesinde gözden kaçan en değerli konu meydanların kent içinde büyük boş alanlar olarak var olduğu gerçeğidir.
Mimarlıkta sadelik kıymetli
Birçoklarını yerinde görme imkânına sahip olmama karşın, bu vesile ile bilgimi tazelemek için internette biraz araştırma yaptım. Paris’teki Concorde, Londra’daki Piccardilly Circus, New York’daki Times, Moskova’daki Kızıl Meydan, Roma’daki Vatikan Meydanı’nda ağaç aradım lakin bulamadım. Siena, Venedik, Milano üzere Orta Çağ kentlerinin yüz yıllardır var olan anıtsal meydanlarını dolaştım ağaçlarla örtülmüş rastgele bir kısım göremedim.
Ustalık gerekir
Mimarlığın en değerli başarısı sade ve yalın olmasıdır. Sade ve yalın, ancak esaslı bir tesir bırakacak mimari oluşumlar yaratmak için geniş bir bilgi birikimi, hazmedilmiş kültür ve meslekte ustalaşma gerekir. Çabucak her yere ağaç dikmekle, mimari olarak halledilmesi gereken problemleri halletmiş üzere takdim etmek kolay ve son vakitlerde ziyadesiyle tercih edilen bir yoldur. İstanbul için en değerli meydan olan Taksim Meydanı’nı yeşile hasret duyuyoruz telaffuzları ile kamufle ederek ağaçlarla donatıp, meydan olmaktan çıkarıp, bir parka dönüştürmek affedilecek bir tahlil değildir. Bu projelerden rastgele birinin uygulanması gelecekte bir periyot İstanbul’un idaresini üstlenmiş sorumluların meydan kavramını bilmemekle suçlanmalarına yol açacaktır.
‘Çağdaş düzenlemeye gereksinim olduğu açık’
Elbette bugünkü haliyle Taksim Meydanı işlevsel ve güzel bir manzara arz etmiyor. Buna rağmen bizim elimizden gelen oraya buraya ağaç dikerek, bir devir karşı çıktığımız uygulamaların tam karşıtını yaparak, tahlil getiriyoruz anlayışı, tahlil üretmekten ve kalıcı olmaktan uzaktır. Her üç teklifin de Taksim Meydanı’nın kimliğini, ona yüklediğimiz manası büyük ölçüde değiştirmeye yol açacağını düşünmek gerekir. Taksim Meydanı’nın çağdaş Türkiye’ye yakışır bir düzenlemeye gereksinimi olduğu açık. İnsanımızın gelecek oluşturmaktaki üstün yeteneklerine inancı tam bir kişi olarak, tüm uğraşlarına rağmen oylamaya sunulan projelerin hiçbirinin kâfi ve gelecek için başarılı bir uygulama olacağını düşünmüyorum. Teklif dizaynların birinde Taksim Meydanı’nın altına alınan Tepebaşı – Elmadağ yol aksını tekrar trafiğe açma önerisi, meydanda ağır bir araç trafiğinin oluşmasına neden olacağı için kabul edilemez bir tahlildir. Bir periyot bu uygulamaya karşı çıkanları mutlu etmek maksadıyla teklif edildiğini düşündüğüm bu teklif bir popülist hareket olmaktan öte bir mana taşımıyor. Popülizm öne çıkarsa uygulanması imkânsız bir teklifin beğeni sağlayacağından telaş duyarım.
Dikkatimi çeken aksiliklerden biri de ağaçlarla donatılan birtakım alanların altındaki yolun, metro, füniküler üzere ulaşım ağının bulunduğu beton alanlardır. Buraya ağaç dikmek var olan beton arme tabyeler nedeniyle mümkün değildir.
‘Ben yaptım oldu’
Lakin, pek çok işimizde olduğu üzere ben yaptım oldu ideolojisiyle hazırlanan görsel sunumlar ağır basmış. Anlaşılan meydan düzenlemesi konusunda yetersiz kalmaya devam ediyoruz, Taksim Meydanı’nın yine düzenlenmesi için, ağacın bir görsel yanıltma ögesi olarak kullanılmadığı milletlerarası bir konkura muhtaçlığımız olduğu açık. Gazi Mustafa Kemal Atatürk anıtının yapıldığı devirde etrafına ağaç dikilmemesi, anıtın etrafının her istikametten görülür formda düzenlenmiş olması bizim hâlâ farkına varmadığımız, varamadığımız bir ileri görüşün yapıtıdır. Bu oylamaya katılanlara bir İstanbullu olarak teşekkür ederim, içinde yaşadıkları kente olan katkıları nedeniyle onları kutlarım, lakin bir ricam var, politik fikirlerle, asabiyet hissiyle bilgi sahibi olmadıkları bir bahiste, sunulan tekliflerin cazibesine kapılıp fikir ileri sürmesinler. Bilgiden kaynaklanmayan fikirler ülkemize çok değerliye mal oluyor.
Milliyet