Yerinde karar devri öncesi, “15 gün tam kapanalım, olağanlaşma o denli başlasın” teklifleri gündeme gelirken, Toplumda Salgın İdaresi Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Deniz Çalışkan, Türkiye şartlarında hiç tam kapanmaya gidilmediğini vurgulayarak, “Eldeki datalarla tüm Türkiye’nin kapanması noktasında olduğumuzu düşünmüyorum” dedi.
Tam kapanmanın, “en son çare” olarak cepte her vakit durduğunu kaydeden Çalışkan, vilayet seviyesinde kapanma için ise, “Tek bir ilin tek başına kapanması, bu coğrafik yerleşimde çok mümkün gözükmüyor. İş yeri diğer vilayette olan beşerler var. Ankara’da ikamet edip Kırıkkale’de üniversitede okuyan, fabrikada çalışan pek çok insan bulunuyor” diye konuştu. Çalışkan, “İl bazındansa bölge tabanlı bir geçiş sınırlaması çok daha uygun olur” görüşünü lisana getirdi.
Toplumda Salgın İdaresi Bilim Heyeti Üyesi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Deniz Çalışkan, 1 Mart’ta başlayacak yerinde karar devri öncesi gündeme gelen “15 gün tam kapanalım, olağanlaşma o denli başlasın” tekliflerini Milliyet’e kıymetlendirdi.
Çalışkan, yelpazede tam kapanmanın en son seçenek olduğunu belirtti. Geçtiğimiz mart ayından bu yana pandemiyi takip ettiklerini belirten Çalışkan, Türkiye şartlarında hiç tam kapanmaya gidilmediğine dikkati çekti. Kâfi tedbirlerin alınmasıyla kapanmaya gerek olmayacağına dikkati çeken Çalışkan, şöyle konuştu:
10 GÜN İZOLASYON
“Hep şunu söylüyoruz; yalnızca yurt dışından değil, vilayetler ortasında geçiş yaptığınızda da en az 10 gün müddetle mahallî halkla temas etmeyin. Şayet 10 gün meskeninde kendisine istekli izolasyon yapsa, şayet İstanbul’dan hastalığı getiriyorsa Rize’ye ya da Rize’den hastalığı alacaksa kendisini korumuş olacak. Bilhassa Karadeniz bölgesinde geniş aile modeli, aile aktiflikleri çok fazla. Biz toplum olarak hala toplumsal aralığın farkında değiliz. Hâlâ beşerler birbirlerini sarılıp öpebiliyorlar. Bilhassa aile fertlerinden bulaşacağı konusunda daha düşük risk algısı var. ‘Dışarıdan bulaşır da aile bireylerinden bulaşmaz’ üzere algılanıyor. Biz şayet aile içerisinde bu tedbirleri uygulanabilir hale getirebilirsek, bu kadar katı bir önlem almak durumunda kalmayız.”
Kapanmaların toplumsal, iktisadi birçok boyutunun olduğunu vurgulayan Çalışkan, şunları kaydetti: “Tam kapanma en son deva olarak her vakit elimizin altında lakin kar-zarar hesabı burada çok değerli. Tabiki can çok bedelli, değerli. Lakin çok daha kolay önlemlerle biz bu işin önünü alabilecekken, bu kadar katı bir önlem… Vilayet içi geçişleri engellemenin zahmeti de kelam konusu iken tek bir vilayet için ne kadar gerçekleştirebileceğimizi açıkcası öngöremiyorum.”
BÖLGE TABANLI SINIRLAMA
“Şu anda o kadar aciliyeti olan bir noktada değiliz” diyen Prof. Dr. Çalışkan, şunları tabir etti: “Belki geçen sene nisan ayında olduğu üzere kentler ortası erişimde sınırlamalar getirilebilir. Fakat dediğim üzere tek bir vilayet seviyesinde bu çok manalı gözükmüyor. Bölgesel olabilir. Vilayet bazındansa bölge tabanlı bir geçiş sınırlaması çok daha uygun olur. Tüm Türkiye’nin kapanması noktasında olduğumuzu düşünmüyorum. Tek bir ilin, tek başına kapanması, bu coğrafik yerleşimde çok muhtemel gözükmüyor. İş yeri öteki vilayette olan beşerler var. Ankara’da ikamet edip de Kırıkkale’de üniversitede okuyan, fabrikada çalışan pek çok insan var. Hasebiyle bu tıp bölgesel düzenlemeler, radikal kararlarda öne çıkabilir. Şu anki yapıda tek başına bir ilin kapanması mümkün gözükmüyor.”
HAZİRANA KADAR DEVAM
Marttan itibaren geçilecek kademeli gevşemede vilayetlerdeki hadise sayılarının yanı sıra aşılama oranları ve hastanelerin durumuna bakılacak. Her vilayet için farklı olabilecek uygulamayı vatandaşlar hava durumu üzere takip edecek.
Pandemiyle çaba kapsamında vilayet il planlanan kademeli prosedürün detayları aşikâr olmaya başladı. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın 1 Mart’tan itibaren geçileceğini açıkladığı kademeli uygulamaya ait altyapı çalışmaları sürerken, vilayet pandemi heyetlerinin takip edeceği kriterler de oluşturuluyor.
Hürriyet’ten Nuray Babacan’ın haberine nazaran; vilayetlerin pandemi düzeyini gösteren “Düşük, orta, yüksek ve çok yüksek riskli” kategorilerine geçiş kriterleri oluşturuluyor. Hangi durumda, hangi yasakların kalkacağına ait bu listeler, vilayet hıfzıssıhha şuralarına gönderilecek.
VİLAYETLERDE NEYE BAKILACAK?
Yapılan çalışmaya nazaran, bu kuralların değişmesi ve bir ilin öbür kategoriye geçişi için belirlenen kriterler bulunuyor. 100 bin üzerinden yapılan hadise sayısı hesabının yanı sıra, aşılama oranı, hastanelerin kapasitesi, ağır bakımların kapasitesi üzere kriterler de göz önünde bulundurulacak.
VİLAYET İÇİ UYGULAMA
Vilayet içi takip ise farklı işleyecek. Her ilçeye yönelik farklı kararlar alınmayacak. Vilayet, bir bütün olarak pahalandırılacak. İş hareketliliği ve geçirgenlik nedeniyle bilhassa metropol ilçeleri birbirinden ayırmak ve farklı kurallar koymanın mümkün olmadığı belirtildi. Lakin olay patlaması olduğunda bölgesel karantinaya gidilebilecek.
Vatandaşlar, “hava durumu” üzere gidecekleri ilin durumu ile pandemi düzeyini öğrenmek ve yasakları bilmek zorunda olacak. Değişimler, gerekirse bir haftalık, olağanda 14 günlük izlemelerden sonra yapılacak. Uzmanlar, yeni uygulanacak sistemin vatandaşlara iyi anlatılması gerektiğini belirtiyor. Yeni sistemin haziran ayına kadar bu formda devam etmesi planlanıyor. Gelişmelere bağlı olarak, yaz aylarında yeni bir plan kelam konusu olabilecek.
DÜNYADAKİ SEYİR
Toplantılarda yapılan değerlendirmelerde, dünyadaki olay sayılarında bilhassa son iki haftada düşme eğilimi görüldüğü lakin tekrar de mutasyonlar nedeniyle belirsizliğin sürdüğü tabir edildi.
KARADENİZ HADİSELERİ DA KONUŞULDU
Pandemi nedeniyle yapılan toplantılarda Samsun farklı bir başlık oldu. Samsun’da mutasyonlu virüse ait dataların yüksek çıkmasının nedenleri araştırılıyor. Mutasyonlu virüsün, son devirlerde uçuş olmaması nedeniyle, bu bölgeye yaz aylarında gelen gurbetçilerden kaynaklanmış olabileceği söz ediliyor. Mutasyonlu virüsün kış ayları boyunca çoğalmış olabileceği yorumları yapılıyor. Türk tipi mutasyonlu virüs olup olmadığı da araştırılıyor.
Karadeniz vilayetlerindeki olay sayısının yüksek olması ise hava sıcaklığına bağlanıyor. Geçtiğimiz haftalarda bölgede 20 dereceyi aşan sıcaklık nedeniyle, toplumsal hareketliliğin arttığı ve kış aylarında bunalan Karadenizlilerin kuralları dikkate almadığı yorumları yapılıyor.
KURALLAR VİLAYET GENELİNİ KAPSAYACAK
HER vilayette sokağa çıkma yasağına ait saatlere, yaşlı ve gençler için olan başka uygulamalara, tercihen kafe ve restoranların açık olup olmadığına bakılması gerekecek.
Bir kişi seyahat etmek istiyorsa, kendi vilayetindeki kurallara nazaran takvim belirleyecek ve gideceği yerdeki kurallara tabi olacak. Lakin yaz devrinde önemli yasaklar olmayacağı hesabıyla, bunun önemli sorun yaratmayacağı düşünülüyor.
Bir vilayette yalnızca merkez ilçe değil, başka ilçelerde de birebir program uygulanacak. Lakin hadise sayısında önemli artışlar olduğunda bölgesel karantina uygulanacak. O vakit kurallar farklılaşabilecek.
Bakan Koca’nın açıklamasına nazaran, 100 binde 10’un altındaki vilayetler (düşük riskli) mavi, 100 binde 11-35 ortası (orta riskli) sarı, 100 binde 36-100 ortası (yüksek riskli) turuncu ve 100 binde 100’ün üstündeki vilayetler (çok yüksek riskli) kırmızı olarak gösterilecek.
Vilayet bazında olay sayıları haftalık olarak yayınlanacak. Böylelikle o vilayetlerde yaşayanlar, açıklanan hadise sayılarına bakarak kısıtlamaların gevşetilip gevşetilmeyeceğini ya da daha da genişletilip genişletilmeyeceğini evvelce görecek. Tedbirlerdeki değişikliklere 2 haftalık izleme sonrası karar verilecek.
Milliyet