Son dakika haberine nazaran, Kayseri Vilayet Sıhhat Müdürü Ali Ramazan Benli, “Ülkemiz aşılamada dünyadaki birinci 5 ülke ortasında yer alıyor. Bu gurur verici bir durum. Aşı üretmeden bu kadar aşı yapabilmek birçok ülkenin yapamadığı bir şey.
Aşılamayı vilayetimizde konuşacak olursak maksat nüfusun yüzde 70inden fazlası aşılandı. Şu anda ikinci doz aşılama devam ediyor. Aşı olunca ben bu işi kurtardım, maskemi attım yok. Doğal ki aşının bir koruyuculuk durumu var. Biz bu koruyuculuğu sağlıkçılar olarak çok iyi görüyoruz. Birinci aşıladığımız kesim sağlıkçılardı. Sağlıkçılar iki doz aşısını da oldu.
‘Bir müddet daha sabretmemiz gerek’
Biz sağlıkçıların evvelki ve şimdiki durumunu kıyasladığımız vakit yüzde 90’a varan bir düşüş görüyoruz. Bu şunu gösteriyor; aşı sahiden kollayıcı bir durum. Lakin aşı yüzde 100 koruyor formunda yaklaşarak önlemi elden bırakmamak gerekiyor” diye konuştu.
Vatandaşları uyaran Benli, “Tüm dünyayı kasıp, kavuran bu pandemide bizim yapmamız gereken ileriye umutla bakmamız gerekiyor. Pandeminin çıkış yolunu tünelin ucunda gördük. Aşı ile birlikte bu ışık artarak devam edecektir. Fakat bir mühlet daha sabretmemiz gerekiyor. Bir müddet daha kurallara dikkat etmeliyiz.
En zayıf halkamız kadar güçlüyüz. Lütfen günlük hayatımızda bu yakınımdır, bir kahve içsek bir şey olmaz üzere yaklaşarak önlemden uzaklaşmayalım. Önlemlere ne kadar sıkı sarılırsak o kadar geçit vermemiş oluruz. Pandemi şuuruna gireceğiz. Bu şuurla birlikte tahminen birkaç ay daha sabredeceğiz. Olağan hayatımıza inşallah önümüzdeki, yıldan itibaren döneriz diye umut ediyorum” ifadelerini kullandı.
Son dakika haberine nazaran, Türkiye’nin koronavirüsle uğraşında hadise sayılarının yer aldığı turkuaz tablo, tekrar 20 binlere dayandı. Mutasyonla birlikte, denetimli toplumsal hayattaki denetimsiz toplumsallaşma, hadise sayılarının yine tırmanışa geçmesine neden oldu. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Deniz Çalışkan, Milliyet’e olay sayılarındaki artışı kıymetlendirdi. Hadise sayılarının arttığı bu durumu “tsunami” olarak isimlendiren Çalışkan, “Koronavirüs genetik bir kırılma yaşadı.
O kırılmaya bağlı olarak zelzele sonrası tsunami oldu. Bu bir tsunami. Virüs tabiatı gereği değişiyor. Bu değişiklikleri piklerle karşımıza çıkıyor. Artık buna tsunami demekte fayda var. Bu mutasyonun yarattığı sarsıntının tusunamisi. Mutasyona bağlı bir tsunami yaşıyoruz. Mutasyon bir dalga yarattı ve o dalga bütün kıyılara ulaştı” dedi.
‘İkiye katlanabilir’
Dünyayı tesiri altına alan mutasyonun yarattığı bu tsunamiden, Türkiye’nin Avrupa’ya nazaran daha az etkilendiğini kaydeden Çalışkan, “Bunun birçok nedeni olabilir. Bunlardan bir tanesi; bize mutasyonlu virüs, biraz daha gecikmeli geldi.
Birebir koronavirüste olduğu üzere. Biz bu esnada riskli kümeleri aşılamayı, ikinci doz aşılarını yapmayı başardık. O yüzden de bu tsunamiyi mevt sayıları manasında daha iyi, denetimli götürüyoruz. Fakat olay sayıları arttı.
Bunu kabul etmek gerekiyor. Katlandı. Benim öngörüm ikiye katlanması biçiminde. Yani 15 bindeyken tsunami başladı. Öngörüm tsunaminin tesiriyle 30 binlere kadar çıkacak” diye konuştu.
‘Yüzde 3 çıktı’
Ağır bakım yataklarının doluluk oranlarının çok artmaması için Bakanlar Kurulu’nda, vilayetlerin yerinde karar devri noktasında daha iyi desteklenmesine karar verildiğini, İçişleri Bakanlığı’nın temalı kontroller yaparak, kontrollerini biraz daha ağırlaştırdığını hatırlatan Çalışkan, şöyle devam etti:
“Yoğun bakımlarda üste yanlışsız yüzde 3’lük bir hafif kıpırdanma var ancak İtalya’daki üzere, Almanya’daki üzere bir kapasite aşılması yaşamadık. Yaşamayız diye de öngörüm var. Hadise sayıları 30 bine çıksa bile olay yükleri biraz azaldı.
Zira 65 yaş üstünde daha ağır görüyorduk olayları. İkinci doz aşılarımız tamamlandığı için bu kümelerde enfeksiyon olsa bile ölümcüllüğü daha az gördüğümüz için, artışa karşın yatak doluluk oranını denetim edebileceğiz diye düşünüyorum. Lakin hadiseler katlanacak.
Bu denetimi elden kaçırırsak ister istemez mutasyonun da yarattığı bir rüzgarla hadise sayıları daha da artar. Zira evvelce bir insanı hasta etmek için 100 virüsün geçmesi gerekirken, şu anda 30 ila 50 virüs geçtiğinde hastalık oluşturabiliyor. Bulaştırıcılık arttı. Hastalığın ağrılığında çok büyük bir değişiklik yok.”
Olay sayıları tırmanışta
Yeni yıla 12 bin 203 hadise ile başlayan Türkiye, Ocak ayının sonlarına gerçek hadise sayılarını düşürmüş, 31 Ocak itibariyle günlük olay sayısı turkuaz tabloya 6 bin 562 olarak yansımıştı. Ocak ayında olay sayılarındaki umut veren düşüş, şubat ayına ise yansımadı.
7 bin 719 hadise ile başlayan Şubat’ta olaylar 7 bin ile 9 bin ortasına sıkışıp kaldı. 1 Mart prestijiyle başlayan yerinde karar periyodunda, vatandaşların önlemlere uymaması ve mutasyonun tesiri tablodaki turkuaz oku yükseltti.
1 Mart prestijiyle 9 bin 891 olan günlük olay sayısı, 2 Mart’ta 11 bin 837’ye, 9 Mart’ta 13 bin 755’e, 12 Mart’ta 14 bin 941’e, 15 Mart’ta 15 bin 503’e ve 18 Mart’ta 20 bin 49’a yükseldi.
‘3 ‘K’ dan uzak durun’
Vatandaşların 3 “K” dan uzak durması gerektiğinin altını bir defa daha çizen Prof. Dr. Deniz Çalışkan, “Kapalı yer, kalabalık ve makûs havalandırma… Kapalı yer, kalabalık ve berbat havalandırma = hastalık. Biz bunlardan uzak durabilirsek denetimli toplumsal hayat mümkün” dedi.
Önümüzdeki 15 gün içerisinde risk haritasında, kırmızı renkli vilayetlerin sayısında artış öngördüğünü belirten Prof. Dr. Çalışkan, şunları kaydetti: “Bunun nedeni de kuluçka mühleti. Kuluçka müddeti ortalama 5-7-14 güne kadar değişebiliyor. Belirtilerin ortaya çıkması için 5 gün bir ortalama müddet var.
Bu denetimsiz hayatın tesirleri, mutasyonla birlikte katlanmaya başladı. Bir evvelki haftanın artışı yalnızca mutasyonun artışıydı, ancak artık mutasyon artı bizim kontrolsüzlüklerimiz, karnemizi ortaya çıkaracak. Vilayetlerin karnesinde geçen haftaki berbat davranışlar bu haftaya yansıyacak.
Bu haftaki toparlanmalar da bir hafta sonra ortaya çıkacak. ‘Toparlandık, çeki nizam verdik’ dediğinizde hadise sayınız hemen düşmüyor. En az bir hafta 10 gün beklemeniz gerekiyor.”
Bitmeyen hastalık…
Öte yandan Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran koronavirüs geçiren 10 hastadan 1’inin yakınmaları 12 haftadan daha uzun sürüyor. Tesirlerinin haftalarca, aylarca sürdüğü hadiselere bitmeyen kovid-19 deniyor.
Genelde koronaya yakalanan hastalar, 3-4 hafta süren bir tedavinin akabinde iyileşiyor. Lakin birtakım hastalarda bu müddet 3 ayı aşabiliyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) bilgilerine nazaran, kovid-19 geçiren 10 hastadan 1’inin yakınmaları 12 haftadan daha uzun sürüyor. Bu hadiselere da ‘long kovid’ yani ‘uzun kovid’ ya da ‘bitmeyen kovid’ deniyor.
Hürriyet gazetesinden Buse Özel’in haberine nazaran, bilhassa virüsü ağır atlatan hastalarda bu durum daha sık görülürken ABD ve Avrupa’da bu hastalar için rehabilitasyon merkezleri açılıyor. Uzun kovid geçiren hastaların iyileşme mühletleri, teneffüs idmanları, psikiyatrik dayanak verilen rehabilitasyon merkezlerinde kısalıyor.
İstanbul Vilayet Pandemi Heyeti üyesi ve Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Erdoğan Çetinkaya, şu anda muhtaçlığı olan hastalara tele rehabilitasyon yapıldığını ve bu nedenle Türkiye’de bir merkez gereksinimi olmadığını belirterek şunları söyledi:
“Türkiye’de uzun kovid yaşayan hastalarımız için şimdi bu türlü bir merkezimiz yok fakat akciğer tutulumu olan ya da çeşitli organ tutulumu olan, kâfi iyileşmeyi gösteremeyen hastaları pulmoner rehabilitasyona alıyoruz.
Rehabilitasyondan evvel COVID-19 geçiren ve göğüs ağrısı, çarpıntı, aritmi şikâyeti olan hastalara kardiyoloji konsültasyonu, nörolojik yakınmaları olan hastalara da nöroloji konsültasyonları yapıyoruz.”
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Kısmı öğretim üyesi Dr. Fzt. Elif Develi ise teneffüs zahmeti çeken hastalara çeşitli idmanlar verdiklerini söyledi: “Bu hastalara taburculuk sonrası devirde de 6-8 hafta müddet ile pulmoner rehabilitasyon öneriliyor.”
İdman kapasitesinin korunmasına yönelik olarak hastalara hafif tempoda yürüyüş ve germe idmanları ile beden tartısının kullanıldığı antrenmanlar, teneffüs sorunları için ise fizyoterapist ile teneffüs antrenmanları ve teneffüs kas eğitimi veriliyor.
Kovid 19’u ağır halde atlatan bireylerde tasa bozukluğu, panik atak, takıntı daha fazla görülebiliyor. Türkiye Psikiyatri Derneği’nden Dr. Şahut Duran, “Bireysel olarak müracaatlarda kovid-19 öncesi rastgele bir dert bozukluğu yokken hastalık sonrasında kaygı, tasa, tekrar hastalanma korkusu, vefat korkusu görebiliyoruz.
Lakin bu yüzyılda birinci sefer bir pandemi yaşadığımız için aslında fizikî, ruhsal manada neden olduğu ezaları yeni yeni öğreniyoruz” dedi. Hastalığın belirtileri ise şöyle: Daima yorgun olmak, nefes darlığı, kaygı ve depresyon, çarpıntı, göğüs ağrıları, eklem yahut kas ağrısı, baş karışıklığı, unutkanlık ve odaklanma sorunu ile kendisini gösteren beyin sisi.
Milliyet
