ABD’nin sır kutusu olarak nitelenen Jeffrey HDP’nin kapatılmasından Suriye’deki duruma, Kaşıkçı cinayeti sonrası ABD’nin tavrına, ABD ile Rusya ortasındaki katil tartışmasına dek yaşanan sürece dair soruları cevapladı.
SOT DOĞAÇ: Sıcak bir haberle başlamak istiyorum. HDP’ye kapatma davası açıldı. İddianamede bu partinin PKK terör örgütü ile bağları olduğuna dair kanıtlar sunuldu. Biden hükümeti “davayı telaş ile takip ediyoruz” diye bir açıklama yaptı. Bu açıklamayı nasıl değerlendiriyorsunuz? Şunu da hatırlatmak isterim ki iddianameyi görmeden yayınladılar açıklamayı.
JEFFREY: Öncelikle yakın bir müttefik, ortak, NATO müttefiki ve OECD üyesinin siyasi bir partiye yönelik aksiyona geçmesi telaş verici. Amerika ve Avrupalı ortaklarımızın birçok durumu tasa ile karşıladı. Zira parti kapatmak genelde iyiye yorulmaz. HDP sanırım 2015’te %13 oy kazandı. Bunu kapatmak, nüfusun bir bölümünü kapatmaktır bu yüzden iyi bir fikir değil. Natürel ki Türkiye’nin iç sıkıntısı fakat demokrasinize ziyan verecek rastgele bir adım olağan ki müttefiklerinizi ve ortaklarınızı endişelendirir.
DOĞAÇ: Türkiye ve Amerika ortasındaki uyuşmazlıkların birçoğu Suriye İç Savaşı’na dayanıyor. Bu savaşta Esad Rejimi ve destekçileri insan haklarını ihlal etti, kimyasal silah kullandı. ABD bu ihlallere karşın müdahale etmedi. Biden hükümeti ile bu durum değişir mi? Bir de Suriye’de başlayan bu insanlık krizinin temelinde ABD’nin Suriye İç Savaşı’na baştan müdahale etmemesi var diyebilir miyiz?
JEFFREY: Şunu söyleyebiliriz. Amerika, Türkiye ve aşikâr Arap ülkeleri savaşın başında gereğince iş birliği yapmadı. Hepimiz Suriye’de değişim ve Esad’ın gitmesini istiyorduk. Hepimizin çıkarları aslında birebir hizada. Kendi nüfusunu tehdit etmeyen, komşularını tehdit etmeyen bir Suriye istiyoruz. İş birliği yapmayı beceremedik. Bunu geliştirmeye çalışıyoruz. Biden hükümetinin Suriye üzerine ağırlaştığını düşünmüyorum. O denli bir durum olursa da Türkiye ile iş birliği yapmak zorunda, öteki dermanı yok.
DOĞAÇ: ABD Suriye Demokratik Güçleri’ni destekliyor, fakat Türkiye YPG yüzünden onları terör örgütü olarak kabul ediyor. Türkiye YPG ile PKK’ın tıpkı olduğunu savunuyor. 2 sorum var. Biden hükümeti SDG’ye dayanağı sürdürür mü? PKK ve YPG/SDG birebir örgüt mü?
JEFFREY: Çok yakın irtibatları var. Kıdemli Amerikan istihbarat ve savunma bakanlığı yetkilileri bunu tekraren lisana getirdi, ben de söyledim. ABD’nin onlarla çalışmasının iki sebebi var: O bölgede DEAŞ’a karşı savaşı yürütüyorlar, bu mevzuda da çok iyi bir ortaklar. Vaktinde Türkiye ile de bu çabada iş birliği yaptık. Ayrıyeten ABD’nin Suriye’nin Kuzeydoğusunda kalması için olmaz olmaz bir öge. Türkiye’yi tehdit etmek için yapmıyoruz bunu. Esad’a, Rusya’ya ve İran’a toprak bırakma-mak ve DEAŞ’la gayrete sürdürmek için yapıyoruz. Ben daima Türk arkadaşlarıma şu soruyu soruyorum. Biz Amerikalılar olarak Türkiye’nin İdlib’de olmasından çok mutluyuz, fakat orada olabilmek için BM tarafından terör örgütü kabul edilen Heyet Tahrir El-Şam’la anlaşmak zorundasınız. Onları desteklediğinizi vesaire düşünmüyoruz. Orada bulunmak için iş birliği yapmak zorunda olduğunuzu biliyoruz. Birebir şey ABD ve SDG için de geçerli. Biraz farklı natürel. Onlara hafif silahlar verdik, ağır silah vermedik. DAEŞ ve Esad’a karşı birlikte çalışıyoruz. Durum misal yeniden de. Türk arkadaşlarıma sorum şu: Suriye’de ABD askerlerinin kalmasını istiyor musunuz? Şayet istiyorsanız SDG ile iş birliği bunun tek yolu. Alanda olan olanlar. Birinci geldiğimizde de onlar vardı.
DOĞAÇ: Uzmanlara nazaran Türkiye-ABD ortasındaki gerginliğin bir sebebi de 15 Temmuz darbe teşebbüsü. ABD darbe teşebbüsünü çok geç kınadı ve Türkiye’den tenkit aldı. Daha evvel ABD’nin darbeyle alakası olmadığını ve muhakkak desteklemediğini söylemiştiniz. Hala bu sözünüzün gerisinde mısınız? ABD neden darbe teşebbüsünü bu kadar geç kınadı?
JEFFREY: FETÖcüler Washington’da ve Ankara’da sevilmediği günden beri iki şey söylüyorum. Bir sefer darbeyi FETÖ yaptı. ABD’nin alakası yoktu. Ancak taktiksel kusur yaptık. Artık söyleyeceklerimi Obama Hükümeti’nin en üst kademelerindeki isimlerden öğrendim. Lider Obama süratli hareket etmeyi sevmez. Darbe teşebbüsü başladığında hükümet ve öteki kaynaklarla nasıl bir yaklaşım izlemesi gerektiğini konuşmaya başladı. Putin çabucak telefonu aldı ve Erdoğan’ı aradı. Gerçek olan buydu. Lider Obama bekledi. Hedefi bir bildiri göndermek değildi, Obama bu türlü önlemli biri. Irak’ta ve Türkiye’de görevliyken de daima bununla uğraştım. Askeri başkanlar darbe teşebbüsünü ve TSK’nın buna karşılık süreksiz olarak İncirlik’i kapatmasının DEAŞ’la çabayı sekteğe uğrattığını düşündü. Bu fikirlerini lisana getirdiklerinde bağlar kötüleşmeye başladı. Neyse ki bildiğiniz üzere Lider Obama Lider Yardımcısı Biden’ı Türkiye’ye gönderdi ilgileri düzeltmek için. Biden’ın ziyaretine kadar işler sallantıdaydı.
Soru: Pekala Türkiye-ABD münasebetleri Biden periyodunda nasıl olur? Bildiğinizi üzere S-400’ler ve F-35 programı konusunda uyuşmazlıklar var. Yaptırımlar var. Bunlar kaldırılır mı? Kaldırılması için iki ülkenin neler yapması gerek?
JEFFREY: Türkiye ve ABD yalnızca müttefik değil. İki ülke de Orta Doğu, Avrasya, Karadeniz ve Kafkaslar’daki güvenlik statükosunu korumak istiyor. Türkiye’nin de güvenlik statükosunun da ABD’nin de düşmanları İran, Rusya ve İslami radikalizmdir. Türkiye’yle bu hususlarda hayli yakın iş birliği yapıyoruz. Buna karşın farklılıklarımız var. S-400’ler ve SDG mesela. Yeniden de ortaklarımızla ve müttefiklerimizle bu sıkıntıları aşmaya uğraşıyoruz zira genel bağımız ve memleketler arası güvenlik meselelerine yaklaşımımız birebir olmasa da çok misal. O yüzden Erdoğan ve Biden hükümetinin büyük bir iş birliği potansiyeli olduğuna inanıyorum. Türkiye ve Amerika halkının, hükümetlerimizin ve NATO ittifakımızın uzun vadeli çıkarları hayli örtüşüyor. Orta doğu, Kafkaslar, Karadeniz ve Avrupa’da istikrarı sürdürmek istiyoruz. Türkiye’nin Afganistan’daki, NATO’nun İran aykırısı füze programındaki ve İdlib’de ABD’nin de desteklediği durumu bunun delili. Bu iştirakleri geliştirmeli, sıkıntılarımız aşmalı ve iş birliğini ve bağlantısı sürdürmeliyiz. Uzun vade için epey umutluyum, şu anda biraz çalkantılı bir devirdeyiz.
DOĞAÇ: Erdoğan ve Biden demişken iki başkan şimdi görüşmedi. İttifaklardan ve ilgileri geliştirmekten bahsederken bu durum biraz umut kırıcı oluyor. Trump periyoduyla bariz bir fark var. İki önderin şimdi görüşme-mesini nasıl yorumluyorsunuz?
JEFFREY: Suudi, İsrailli, Mısırlı ve Hint meslektaşlarım da tıpkı kederden mustarip. Bu Biden hükümetinin bir özelliği. Kiminle görüştüklerine çok dikkat ediyorlar. Şayet uyuşmazlıkları olan bir ülkeyse görüşmeme eğilimi var. Herkes bundan şikayetçi. Netanyahu da görüşene kadar şikayet ediyordu mesela. Bence Türkiye özel bir durum kelam konusu değil. Bence makus bir fikir bu. Birinci hafta herkes aranmalıydı. Türkiye’ye özel bir durum yok. Benim “yanlış” olarak nitelendirdiğim bu diplomatik muamele birçok ülke için geçerli.
DOĞAÇ: Suudi Arabistan da bahsettiniz. Biden Hükümeti veliaht prens Bin Salman’a yaptırım uygulamadığı için tenkit yağmuruna tutuldu. Bu karar birçok kesim tarafından ABD’nin sadece çıkar için insan hakları ihlali yapan birini görmezden geldiği formunda yorumlandı. Sizin yorumunuz nedir?
JEFFREY: Amerikan hükümetleri Suudi Arabistan, Israil, Hindistan ya da Türkiye üzere kıymetli ülkelere yönelik yaptırımları ve öteki diplomatik atakları ulusal çıkarları çerçevesinde hazırlar. Bu olağan ve desteklenmeli. Biden hükümetinin Kaşıkçı cinayetinde parmağı olan birçok bireye yaptırım uygulamasını ve birebir vakitte Suudi Arabistan’la alakaları bozma-masını takdir ediyorum. Türkiye’nin de çok iyi bildiği üzere Suudi Arabistan çok kıymetli bir ülke.
DOĞAÇ: Son sorum Lider Vladimir Putin ve Lider Biden hakkında. Bildiğiniz üzere Biden verdiği bir röportajda Putin’in “katil” olduğunu kabul etti. Bu kelamlar iki ülke ortasında tansiyona yol açtı. Kremlin de “en iyisini umuyoruz, en berbatına hazırlanıyoruz” diye bir açıklama yaptı. Sizce bu yeni bir Soğuk Savaş’ın başlangıcı mıdır? Biden’ın kelamlarını ve Putin’in “Biden’a sıhhat dilerim” kelamlarını nasıl yorumluyorsunuz?
JEFFREY: Gülüyorum zira Lider Putin birine uzun ömürler dilediğinde aklıma eski KGB casusu günleri geliyor ve “o kişinin sıhhatinden kaygı etmek gerek” diye düşünüyorum. Rusya çok kıymetli. Şu anda Avrupa ve Orta Doğu’da Türkiye, Amerika ve NATO’nun güvenlik çıkarlarını tehdit ediyor. Türkiye Libya, İdlib ve Dağlık Karabağ’da Rusya’ya çok iyi karşılık veriyor. Öte yandan uzun vadede Koronavirüs, İklim ve Çin üzere problemleri çözmek için Rusya’ya muhtaçlığımız olacak. Bu yüzden hükümete Rusya ile irtibatları koparma-ma daveti yapıyorum. Tıpkı Türkiye’nin yaptığı üzere. Büyük çaplı ya da ve dolaylı askeri çatışmalara karşın bunu beceriyorsunuz. Biz de tıpkı şeyi yapabilmeliyiz. Ankara ve Washington Rusya konusunda çok iyi iş birliği yapabilir.
Milliyet
