Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Balıkçılık ve Su Eserleri Genel Müdürlüğü Kaynak İdaresi ve Balıkçılık Daire Lideri Doç. Dr. Uzman Kanyılmaz, Süveyş Kanalı aracılığıyla Hint Okyanusu ve Kızıldeniz’den Akdeniz’e göç eden ve süratle yayılan istilacı tıp balon balıklarıyla ilgili değerli açıklamada bulundu.
Hem Türkiye’de hem de dünyada ekolojik, ekonomik ve insan sıhhati açısından tehlikeli birçok tıp olduğunu belirten Doç. Dr. Becerikli Kanyılmaz, “Bizim kıyılarımızda en tehlikelisi balon balığı tipleri ve 8 tipi ülkemiz sularında mevcut. Yenildikleri vakit son derece tehlikeli, ekosisteme de ziyanı var. Balon balığı 2000’li yılların ortalarından itibaren denizlerimizde görülmeye başladı ve bu tıpla ilgili bilim topluluğumuz ve bakanlığımız tarafından çok sayıda bilimsel çalışma üretildi” dedi.
KIYILARIMIZDA SEKİZ TİPİ VAR
Türkiye kıyılarında balon balığının 8 cinsinin bildirildiğini belirten Doç. Dr. Kanyılmaz, 5’inin Lagocephalus, 3’ünün de başka tiplerden oluştuğunu söyledi. En meşhur olanın Lagocephalus sceleratus olduğunu anlatan Doç. Dr. Kanyılmaz, öbür balon balıklarının bilakis flavimaculosus tipinin daha küçük yapıda ve sürü halinde görüldüğünü söyledi.
Tüm çeşitlerin hem ekosistem hem insan sıhhati için ziyanlı olduğunu belirten Doç. Dr. Kanyılmaz, “Fakat sceleratus çeşidi çok fazla büyüyor ve çok karşılaşılıyor. Oltayla kıyıda balıkçıların bile tutabildiği, çok görülebilen bir tıp. Benekli balon balığı olarak da adlandırılıyor” diye konuştu.
SİYANÜRDEN 1200 KAT DAHA ZEHİRLİ
Balon balıklarının tetrodotoksin (TTX) olarak tanımlanan nörotoksin içerdiğini ve siyanürden 1200 kat daha güçlü zehri olduğunu belirten Doç. Dr. Kanyılmaz, “Tüketilmeleri son derece tehlikeli olduğu için bakanlığımız tarafından avlanması ve karaya çıkartılması müsaadeye tabi bir cins. Akdeniz’den Ege’ye gerçek giderek yayılmasıyla, ekosistemdeki sayılarının azaltılması için bir destekleme alımına gidildi.
Evvelki periyotlarda KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nde de emsal çalışmalar yürütüldü. Destekleme programı zararlarından en fazla etkilendiğini bildiğimiz küçük ölçekli kıyı balıkçılarını dikkate alacak halde dizayn edildi” dedi.
46 BİN 192 ADET BALIK KUYRUĞU
Takviyenin uzatma ve sürütme ağları dışındaki av araçlarıyla, ruhsatlı balıkçıları kapsadığını kaydeden Doç. Dr. Kanyılmaz, bir aylık müddette 46 bin 192 adet balon balığı kuyruğu alındığını söyledi. 36 bin civarının Antalya ve ilçeleri, az sayıda balon balığının da Ege’den alındığını anlatan Doç. Dr. Becerikli Kanyılmaz, “Destekleme kapsamında alım faaliyetimiz Ege ve Akdeniz’i kapsadı.
Tabi Edirne, Balıkesir, Çanakkale’nin de Ege’ye kıyısı var ancak yalnızca İzmir’de Seferihisar’a kadar olan bölgeden alım gerçekleştirdik. Şimdi çok kuzeye çıktığını söylemek mümkün değil. Hasebiyle önümüzdeki periyotta yeniden birebir bölgeleri kapsayan bir alım hedefliyoruz” sözlerini kullandı.
GÖVDELERİ DENİZDEN 1 MİL AÇIĞA ATILDI
Toplanan kuyruklardan sonra alanda araştırma takımları tarafından ayrıntılı çalışmalar yapıldığından bahseden Doç. Dr. Kanyılmaz, “Zehirli olduğu için tamamının karaya çıkarılması durumunda bertaraf edilmesiyle de ilgili kahırlar vardı. Bu nedenle yalnızca kuyruğu alındı, yanlışsız kuyruğun ve hangi cinse ilişkin olduğuna dair saha çalışanlarımıza kuyruk tanıma eğitimi verdik.
Teknede avlanan balon balıkları bilimsel olarak da kabul edilen bir teknikle başına sertçe vurularak tek seferde öldürülüyor, sonuçta balon balığı da olsa acı çektirmemek lazım. Sonra kuyruğunu kesip, sızdırmaz bir torbaya konuluyor, gövdesi de karnı yarılarak karadan en az 1 mil açıkta denize bırakıldı” diye konuştu.
GÖVDE VE KUYRUKLAR NE OLDU?
Doç. Dr. Kanyılmaz, bırakılan balıklar ve kuyrukların ne olduğuna dair şunları söyledi: “Kısa müddette denizin tabanına kadar indiler ve orada doğal bozulmaya bırakıldılar. Doğal bozulma sürecinde kendi tipinden olan balon balıkları süratlice orada onları tüketti. Tekrar balon balıkları, balon balıklarını yedi.
Bu kampanya periyodunda rastgele bir kıyıya vurmuş, insan ya da öteki canlıların sıhhatini tehdit edecek hiçbir konunun oluşmaması için bakanlığımız azami dikkati göstererek en gerçek ve uygun formülü uygulamaya koydu. Kuyruklar da titiz bir çalışma sonucu atık yönetmeliği kapsamında hayvan dokusu bertarafına uygun olarak yetkili kuruluşlar tarafından yoluna uygun biçimde bertaraf edildi. Hiçbir halde tabiata bırakılmadı, karada rastgele bir canlı için tehdit oluşturmadı.”
2021’DE DE ALIMLAR YAPILACAK
2021 yılı için bilhassa üreme periyodundan evvel balon balıklarının alınabilmesi için çalışmalara başladıklarını açıklayan Doç. Dr. Uzman Kanyılmaz, “Prosedür son süratle ilerliyor. Geçen yıl yalnızca benekli balon balığı için 5 TL ödenmişti, destekleme sisteminin getirdiği muvaffakiyet sonucunda 8 çeşidin de desteklenmesine karar verildi. Geçen sene olduğu üzere benekli balon balığı için 5 lira, öbür cinsler için kuyruk başına 50 kuruş verilecek. Bu destekleme ümit ediyorum kısa vakitte kararname yayımlandıktan sonra bildirisi çıkarılarak hayata geçirilecek ve yıl boyunca devam edecek. Yani gecen seneye nazaran çok fazla balon balığını ekosistemden çekeceğimizi düşünüyorum” diye konuştu.
‘ANAÇ VE ANAÇ ADAYLARI TOPLANDI’
46 bin 192 balon balığının yakalanmasının ne sağladığı konusunda da bilgi veren Doç. Dr. Kanyılmaz, “Ekosisteme tehdit olacak gelecek yılların anaçları ve anaç adaylarını topladık. Yani aldığımız bir balon balığına tek bir balon balığı olarak bakmamak lazım. Bir balon balığı 3 milyon kadar yumurta verebilmekte. Ekosistemde her 100 balon balığının 47’si dişi, 53’ü erkek, yüzde 50 ortalama kabul etmek lazım. Üreme yeteneğinde olan 23 bin civarında balon balığını ekosistemden çekmiş oluyoruz. Bunların ortalama 1.5 milyon yumurta verdiğini düşündüğünüzde, tabiatta tabi ki bütün yumurtalardan larva oluşumu sözkonusu değil. Yaklaşık bir balon balığının 150 ile 4500 ortası larva üretebileceğini düşündüğümüzde 46 bin adet balığın çok üstsel bir tesiri var” tabirlerini kullandı
‘MİLYONLARCA BALON BALIĞININ EKOSİSTEME GİRİŞİ ENGELLENDİ’
Binlerce, tahminen milyonlarca yeni balon balığının ekosisteme girip biyolojik çeşitlilik, balıkçılar ve av araçlarına verilen zararın azaltıldığına dikkat çeken Doç. Dr. Kanyılmaz, şöyle devam etti:
“Bu proje biyolojik, ekolojik ve toplumsal sorumluluk açısından çok değerli bir proje oldu. Gerek bilim topluluğu gerek halkımızda çok yüksek kabul gördü. Kabul görmüş olması bizi cesaretlendirdi, daha iyi ve ayrıntılı projeler üretimi konusunda gerekli adımlar için önemli işaretler verdi. 46 bin balığın şimdi ekosistemdeki tesiri direkt görülmemiş olsa bile önümüzdeki yıllardaki stoğa iştirak açısından çok önemli katkısı olacak. 2021 yılında yapılacak çalışmalarla bunun daha çok hissedileceğini biliyoruz.”
Milliyet