Psikiyatri uzmanı Prof. Dr. Mehmet Sungur’a nazaran yaşanan global pandemi herkes için bir manada şahsî toplumsal deney fonksiyonu görüyor. Sürecin uzamasıyla telaşın vakitle çökkünlüğe dönüştüğünü lisana getiren Prof. Dr. Sungur; “Kayıpların olduğu, olağan ömrün tepetaklak hale geldiği bir krizde global çökkünlük safhası kesinlikle yaşanacaktır. Başlangıçtaki belirsizliğin vakitle yerini sonlu olağan yaşama bırakmış olmasına rağmen, ruhsal külfetlerden arınabilmiş değiliz” diyor.
Prof. Dr. Sungur, belirsizliğin insanlara tehlike manası yüklediğinin de altını çizerken, şu tespit ve teklifleri sıraladı: “Tehdit ve tehlike olduğunda, kaygı ve depresif ruh hali ortaya çıkabiliyor. Yeni olay sayısı sıfır olana dek tehlike devam edecek. Huzurla, itimatla değil kaygıyla hareket ediyoruz ve aklımızdaki niyetler kendimizi bırakmamıza, rahatlamamıza pürüz oluyor. Dışarı çıktığımız andan itibaren birçok evhamlı sorular aklımızı çeliyor.
Azaltmak elimizde
Zihnimiz daima meşgul olduğundan yaşadığımız vakit diliminin tadını çıkartamıyoruz. Olağandışı hayat, bireyler başa çıkamadığı günlere neden olur ve bu durum içsel uyumsuzluğu tetikler. Hastalığı engellemek mümkün olmasa da riski azaltmamız bizim elimizde. Virüsün bize ulaşma mümkünlüğü yüksek mi hayır. Tehdidi azaltmak yahut sönümlendirmek için bilimsel bilgiler var.
Bilimsel bilgilere nazaran hareket ettikten sonra ortaya çıkan meçhullüğü kabullenmemiz gerekiyor. Bizlerin yapacağı kişisel arayı korumak, maske takmak, hijyen kurallarına uymak. Dayanışma içinde, nazik halde ve nezaket protokolü içinde birlikte yaşamayı, bu gerçeği daima birlikte kucaklamayı kavramamız gerekiyor.
Belirsizlik insan hayatının olağan modülü ve belirsizlik her evrede var. Elden ele dolaşan objelere dokunduğumuz yahut toplu taşıma aracına bindiğinizde bile her vakit belirsizlik var. Pandemi sürecinde uzayan belirsizlik insan çeşidi için artık travmaya dönüştü. Her insan travmaya farklı karşılık verir. Kimi beşerler yaşanılan sürece karamsar bakar ve pandeminin bitmeyeceğini, hiçbir şeyin eskisi olmayacağını düşünür.
Bu niyet bencilleşme ve kendine yabancılaşmayı da beraberinde getirir. Akabinde çökkünlük hali gelir. Biz bu duruma hayat felci deriz. Hayat felci belirsizliğe en iyi tahlili ararken, bu belirsizliğin belirginleştiğini görmekle ortaya çıkar. Bu bir sarmaldır. İnsan bu ruh haliyle tıkanır, sıkışır. Kusursuz hayat arayışındaki en büyük talihsizliğin kendimiz olduğunu görmek büsbütün eylemsizlik haline geçmeye neden olur. Pandemiyi geçmişte kaçırdığımız fırsatlar dizisi olarak görebiliriz. Her şeye karşın hayatta olduğumuzu bilerek, umudumuzu kaybetmemiz gerekiyor. Pandemi eninde sonunda bitecek.
Olağandışı bir durum
Bu periyotta herkesin birbirine karşı daha şefkatli ve anlayışlı yaklaşması gerekiyor. Uzamış belirsizlik, uzamış tehlike algısına dönüşüyor ve beşerler farklı yansılar verebiliyorlar. Şunu bileceğiz, yaşadığımız durum olağandışı, bu duruma verdiğimiz farklı reaksiyonlar olağan. Süreçte verilen yansıların olağandışı bir durum karşısında verilen karşılıklar olduğunu kavramamız gerekiyor. Aklımıza gelen her fikirle arbede etmekten vazgeçmeliyiz. Düşündüğümüz her şey gerçek olmayabilir.
Hayat plan yaparken bize olanlardır. Şu an yaşadıklarımızın bize özel olmadığını, tüm dünyanın tıpkı ıstırap ve süreçten geçtiğini bilir ve içselleştirirsek rahatlama sağlarız. Yalnızlığımızda bile yalnız olmadığımızı bilmemiz gerek. Dünya kimseye gül bahçesi vaat etmedi.
Sorulara takılmayın
Birlikte barışık yaşamayı öğrenmeliyiz. Aman virüs bana gelir mi?’ dediğiniz noktada, ‘şu an sağlıklıyım, bugün yemeği yiyecek imkanlara sahibim’ demeyi yani farkındalığı oluşturmamız gerekiyor. Hayatın bize verilen en büyük armağan olduğunu, yalnızca dışarıda yürüyüş yapmanın bile nimet olduğunu kanıksamalıyız.
Aklınıza gelen her soruya balıklama atlayıp soruların kölesi olmayın. Zira aklımıza pandemi hakkında gelen sorulara yanıt bulma sürecine girdiğimizde, kendi ürettiğimizi soruların kölesi olduğumuz üzere içinde yaladığımız vakit dilimini ıskalamış oluyoruz. Kimi vakitlerde içsel seyahatlere çıkmayı da bilmemiz gerekiyor. Yaşadığımız anlara odaklanarak, elimizdeki imkanların değerini bilerek, kendimizi gerçekleştirmek için okuyup araştırmamız gerekiyor.”
‘Öfke sorunu ve bağlantı güçlüğü’
Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Burhanettin Kaya, çok sıkıntı günlerden geçtiğimizi belirtirken, sevdiklerimizden başka kalmanın yanı sıra, özgürlüğün kaybı, hastalığın seyri ile ilgili belirsizliğin ruhsal yapı üzerinde dramatik tesirlere neden olduğunu söyledi. Kaya, “Öfke problemleri, buna bağlı davranış problemleri, irtibat zahmetleri yaşanıyor. Karantina uzadıkça ve hastalık belirtileri daha da arttıkça, etraflarında hastalığı yaygınlaşması ve seyrindeki aksilikler çoğaldıkça depresyon, akut gerilim bozukluğu, travma sonrası gerilim bozuklukları, yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, somatik belirti bozuklukları, öteki duygudurum bozuklukları, hatta psikoz tabloları görebiliyoruz” diyor.
Kamusal sorumluluk
Pandemi sürecinde kimi bireylerin kendini iyileştirme eğilimi olarak alkol, husus ve ilaç kullanımına yönelmelerinin kelam konusu olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Kaya, şunları söyledi: “Bilgi yetersizliği, eksik taraflı ve çarpıtılmış bir bilgi belirsizlik yaratma ve derdin artışına yol açıyor. 10 günü aşan karantinaların ruhsal tesirleri daha şiddetli ve kalıcı olabiliyor. Salgın sürecinde yaşanan ekonomik kayıplar, işini kaybetme, fakirleşme da ruhsal etkilenmeyi artıran ve oluşan ruhsal belirtilerin şiddetlenmesini, süreğenlik kazanmasını sağlayan çok değerli etkenler. Bu salgının önlenmesi salt ferdî değil kamusal bir sorumluluk gerektiriyor.
Öncelikle devletin tüm kurum ve kuruluşlarıyla üzerine düşeni tam olarak yapması gerekiyor. Karantina-izolasyon uygulaması temel halk sıhhati unsurlarına nazaran ve temel insan haklarını gözeterek düzenlenmeli. Karantina sürecinin kendisinin bir travmatik etkene dönüşmesi engellenmeli, bireyin bu süreçte ömrünü iyi bir biçimde sürdürmesini imkanlı kılan şartlar sağlanmalı. Var olan ekonomik kayıplarının giderilmesi, karantinadan ötürü çalışamayan ve ömrünü sürdürmede zahmet çekenlerin ekonomik durumlarını desteklenmesi gerekir.”
YARIN: Prof. Dr. Yankı Yazgan’ın çocuklarla konutta vakit geçirme teklifleri
Milliyet
