Biçimi ve farklı sesiyle yaşadığı periyoda damga vuran ve bugün dahi büyük bir hayran kitlesine sahip olan bestekar, kelam muharriri, yorumcu ve oyuncu Zeki Müren, Üsküp’ten Bursa’ya göç eden Kaya ve Hayriye Müren çiftinin tek çocuğu olarak 6 Aralık 1931’de dünyaya geldi.
DOĞDUĞU GÜN DEDESİ KULAĞINA TÜRKÜ SÖYLEDİ
Bursa’da Tophane Mahallesi’nde dünyaya gelen sanatçı, yaptığı bir açıklamada, ailesine ve dünyaya geliş öyküsüne dair şunları anlatmıştı: “Uludağ eteklerine ikinci kar çoktan düşmüş. Bursa, sıfırın altındaki gecelerinden birisini yaşıyor. Dedem Hacı Mehmet Efendi, göbeğim kesildikten sonra o hoş sesiyle minicik kulaklarıma birinci ninniyi söylemiş, ‘Oğlan oğlan boynuma dolan. Kolum sana yastık, saçlarım yorgan.’
DEDESİ TANINMIŞ BİR HAFIZDI
“Sabah ezanı okunurken saat beşte dünyaya gelmişim. Merhum babaannem, ‘inşallah başarılı ve zeki bir çocuk olsun’ diyerek adımı Zeki koymuş. Ortapazar Caddesi’nde oturanlar, o sabah ebemin sevinç çığlıklarına koşmuşlar. Hoş sesli dedem Mehmet Efendi çok ünlü bir hafızdı. Her gün Şehadet Mescidi’ne sarfiyat, ezan okurdu. O ezan okurken, herkes sokaklara dökülür, tüyleri ürpererek dinlerdi onu.”
‘TEMİZ HAYRİYE DERLERDİ’
“Babam Kaya Müren ise Bursa’nın en iyi giyinen erkeğiydi. Yaz-kış demeden ölünceye kadar o ekip elbisesini ve kravatını hiç çıkarmadı. Babaannem, uzun beyaz entarisini üzerinden hiç çıkarmaz, saçları daima topuzlu dolaşırdı. O yüzden ismi ‘Temiz Hayriye’ye çıkmıştı.”
BİR PİYESTTE ROL ALDI
Zeki Müren, birinci musiki nağmelerini sesinin hoşluğuyla tanınan dedesi Şehadet Mescidi müezzini Bıçkıcı Mehmet Efendi’den duyarak, 3 yaşında müzik söylemeye başladı. Alfabeyi annesinin yardımıyla 5 yaşındayken öğrenen sanatçı, birinci ve orta tahsilini Bursa’da tamamladı. Yeteneği şimdi birinci okuldayken öğretmenleri tarafından fark edilen Müren, ilkokulda bir piyeste çoban rolünü canlandırdı.
ÇADIR TİYATROLARINI İLGİYLE İZLERDİ
Müren, konutunun bahçesindeki sardunyalı havuzun başında mahalleli için şimdi çocukken birinci sefer sahne almaya başladığını aktardığı bir konuşmasında, şu bilgileri aktarmıştı: “Ortapazar Caddesi’ne her yaz çadır tiyatroları gelir, boş emlaktan birine kurulurdu. Bayılırdım o çadır tiyatrolarına. Babama daima yalvarırdım, ‘Ne olur önden bilet al’ diye. Benim hatırım için evdekiler iki gecede bir çadır tiyatrosuna taşınırdı. Sahneye evvel bir saz heyeti çıkardı. Akabinde müzikçiler sırayla sahne alırdı.”
‘O RUTUBETLİ KOKU’
“Oturduğum yerden onlarla birlikte mırıldanır, müzikler söylerdim. Hele hele çadırın assolisti çıktığı vakit nefesim kesilirdi, heyecandan yerimde duramazdım. Sahne kokusunu birinci sefer çadır tiyatrosundaki müzikçileri izlerken hissettim. Ne garip bir kokuydu o. Müzikçilerin süründükleri esans, yaptıkları makyaj, hatta sahnenin ardındaki tuvaletten yayılan koku! Bu rutubetli kokuyu ciğerlerimin ta derinliklerine kadar teneffüs ederdim.”
MÜZEYYEN SENAR HAYRANI
“Ben o günlerde koyu bir Müzeyyen Senar hayranıydım. Müzeyyen Hanım’ın konutumuzda her plağı vardı. Okul dönüşü o plakları dinler, sonra birinci dersleri almaya başladığım Bursalı tambur üstadı İzzet Gerçeker Beyefendi ile Müzeyyen Hanım’ın müziklerini birlikte geçerdik.”
İSTANBUL’DA YATILI EĞİTİM
Ailesini ikna ederek lise eğitimi için İstanbul’a gelen Müren, 1946’da İstanbul Boğaziçi Lisesinde yatılı eğitime başladı.Usta sanatçı, “Zehretme hayatı bana cananım, Elemlerle doldu benim her anım, Sıkıntımla yanıp sönse de canım, İnan ki ben sana yeniden hayranım.” isimli acemkürdi makamındaki birinci yapıtını 1949’da Bursa’da kaleme aldı. Eser, Suzan İtimat tarafından TRT radyosunda seslendirildikten sonra dikkati çekti.
‘BİR MUHABBET KUŞU’
Boğaziçi Lisesi’nde müzik dersleri veren bestekar Şerif İçli ve Kadri Şençalar’ın derslerini takip eden Müren, lise son sınıftayken Şükrü Tunar’ın “Bir Muhabbet Kuşu” isimli yapıtıyla birinci plağını doldurdu. Edebiyat ve fotoğraf sanatına da ilgi duyan Müren, ünlü direktör Arşavir Alyanak’ın babası Agopos Efendi ile Udi Krikor’dan da dersler alarak musiki eğitimini sürdürdü.
HOŞ SANATLAR AKADEMİSİ’NE GİRDİ
Usta sanatçı, olgunluk imtihanlarını pekiyi dereceyle vererek, 1950’de İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisine (Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi) girdi. Yüksek Süsleme Kısmı Sabih Gözen atölyesinden birincilikle mezun olan Müren, öğrencilik yıllarından başladığı desen çalışmalarını, pek çok kere açtığı sergilerle sanatseverlerin beğenisine sundu.
186 ADAY ORTASINDAN BİRİNCİ SEÇİLDİ
Üniversiteye girdiği yıl TRT İstanbul Radyosunun açtığı ve 186 adayın katıldığı solistlik imtihanını birincilikle kazanan Zeki Müren, 1 Ocak 1951’de İstanbul Radyosunda canlı yayımlanan bir programda birinci radyo konserini verdi. Bu konserde kendisine eşlik eden saz takımı ortasında Hakkı Derman, Serif İçli, Şükrü Tunar, Refik Fersan ve Necdet Gezen yer aldı.
CAHİDE SONKU İLE BAŞROL
Zeki Müren, başarılı geçen birinci konserin akabinde radyolarda nizamlı ve birçoğu canlı olmak üzere 15 yıl boyunca unutulmayan yapıtları seslendirdi. Sanatçı 1954’te “Beklenen Şarkı” isimli sinemayla birinci kere sinemada görünürken bu sinemada Türk sinemasının birinci bayan direktörü ve birinci bayan yıldızı Cahide Sonku ile başrolü paylaştı. Müren’in 10 bestesinin de yer aldığı müzikal sinema, sanatçıyı görmek isteyenlerin ilgisi sonucu gişe rekorları kırdı.
BİRİNCİ ALTIN PLAK MÜKAFATI MÜREN’İN OLDU
Türk sinemasında 17 sinemada başrol oynayan sanatçı, kesimde en yüksek rakamlı mukavelelere imza attı, 1955’te Arena Tiyatrosu’nun “Çay ve Sempati” isimli oyununda da başrol oynadı. Müren’in oynadığı sinemalara çoklukla, “Berduş”, “Hayat Bazen Tatlıdır”, “Altın Kafes”, “Bir Yaz Yağmuru” üzere, kendi bestelerinin ismi verildi. Periyodun en tanınan, aranılan sesi ve yüzü olan Müren, birinci sahne konserini 26 Mayıs 1955’te verdi. Sanatçı, birebir yıl “Manolyam” müziğiyle Türkiye’de birinci kere verilen Altın Plak Ödülü’nü kazandı.
‘YALNIZ BENİM OL, EL YÜZÜNE BAKMA SEN’
Kendine ilişkin gösterişli ve ilgi uyandıran kostümleriyle de hayranlarının beğenisini kazanan ve “Sanat Güneşi” olarak Türk toplumunun hafızasında yer edinen Müren, Maksim Gazinosu sahnelerinde, aralıksız 11 yıl Behiye Aksoy ile dönüşümlü sahne aldı. Sanatçı Müren’in en sevdiği müzik, Selahattin Pınar’ın “Yalnız benim ol, el yüzüne bakma sen” yapıtıydı.
UNUTULMAZ YAPITLARA SESİYLE HAYAT VERDİ
Ömrü boyunca 600’ü aşkın plak ve kaset dolduran sanatçı, 1991’de “Devlet Sanatçısı” seçildi. “Şimdi Uzaklardasın”, “Manolyam”, “Bir Demet Yasemen”, “Gözlerinin İçine Diğer Hayal Girmesin” ve “Elbet Bir Gün Buluşacağız” üzere birçok sevilen yapıta imza atan Müren, tıpkı vakitte kurallı halde Türkçe konuşmaya ihtimam göstermesiyle biliniyordu.
SON KONSERİ BODRUM KALESİ’NDE
Sanatın birçok alanında başarılı yapıtlar veren Müren, farklı vakitlerde yazdığı şiirlerini bir ortaya getirdiği, “Bıldırcın Yağmuru” isimli yapıtını 1965’te kitap ve kaset olarak hayranlarının beğenisine sundu. Zeki Müren, 1980’de Kuşadası’nda kalp spazmı, akabinde da 1983’te Paris’te kalp krizi geçirdi. Sahnelerden uzaklaşarak Bodrum’a yerleşen sanatçı, son konserini ise 1984’te geliri antik tiyatronun onarımına harcanmak üzere, Bodrum Kalesi’nde verdi.
TRT STÜDYOSU’NDA SON NEFESİNİ VERDİ
Mal varlığını Türk Eğitim Vakfı ile Türk Silahlı Kuvvetleri Mehmetçik Vakfı’na bağışlayan usta sanatçı, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı ve Muazzez Ersoy’la düetlerin yer alacağı 7 müzikten oluşan yeni kasetini tamamlayamadan, TRT’nin İzmir Radyosu Stüdyolarındaki canlı yayında, 24 Eylül 1996’da kalp yetmezliği sonucu hayatını kaybetti.
BODRUM’DAKİ KONUTU MÜZE OLDU
Sanatkarın cenazesi, Bursa Buyruk Sultan Mezarlığı’nda toprağa verildi. Sayısız kurum ve kuruluş tarafından yüzlerce mükafata kıymet görülen Müren’in Bodrum’daki konutu, vefatından sonra Kültür ve Turizm Bakanlığınca müzeye dönüştürüldü.
Milliyet
