“Tsunami yalnızca açık denizde olur, denmez. 50 santimetre dalga yüksekliği bile yetişkin bir insanın ayakta duramamasına sebep olacaktır. 50 santimetrede bile can kaybı olabilir” diyen Dr. Öcal Necmioğlu, “Temel kurallardan birisi şayet bir sarsıntı sonucunda oluşan kuvvetli yer hareketini deneyim ediyorsa bir vatandaşımız kıyıya gidip bakmayacak. Dalga gelmeyecek mi, diye merak içerisinde kıyıda vakit geçirmeyecek. En kısa vakitte kıyı şeridinden uzaklaşmaya çalışacak.” dedi.
Türkiye’ye yakın coğrafyada bulunan başka ülkelere de tsunami ihtar bildirisi yollayan Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Bölgesel Zelzele ve Tsunami İzleme-Değerlendirme Merkezi’ndeki çalışmalar, tsunami bilgi iletilerinin gönderilmesi bu türlü görüntülendi.
Uzmanlar tarafından her fırsatta Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğunun altı çiziliyor. Tıpkı vakitte Türkiye’nin, üç tarafının denizlerle çevrili olması zelzelenin akabinde oluşabilecek tsunami tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu da gündeme getiriyor. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, kurulduğu günden bugüne kadar ülkemiz içerisinde yer alan sarsıntıları belirleyerek yetkililere ve halka açıklıyor. Kandilli Rasathanesi 2012 yılında Aday Tsunami Hizmet sağlayıcısı olduğu andan bu vakte kadar da sarsıntı bilgilendirmelerinin yanı sıra sarsıntının akabinde oluşabilecek tsunamiler hakkında da ihtarlarda bulunuyor. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Bölgesel Zelzele ve Tsunami İzleme-Değerlendirme Merkezi (BDTİM) Müdür Yardımcısı Dr. Öcal Necmioğlu merkezin işleyişi hakkında, Demirören Haber Ajansı (DHA)’na bilgiler verdi. BDTİM’de vazife yapan Jeofizik Mühendisi Yavuz Güneş de, tsunami bilgi iletisi, tatbikatın nasıl yapıldığını uygulamalı olarak gösterdi.
ŞİMDİYE KADAR 28 ZELZELEDE TSUNAMİ BİLGİ BİLDİRİLERİ GÖNDERİLDİ
Merkezin müşahede alanı hakkında bilgi veren BDTİM Müdür Yardımcısı Dr. Öcal Necmioğlu, şunları söyledi:
“Merkezimizin müşahede alanı batıda Yunanistan’ı kapsayacak halde bütün Doğu Akdeniz’i, Ege’yi ve Karadeniz’i içerir. Tsunami müşahede alanı ise bu zelzele müşahede alanı içerisinde meydana gelen tsunamiler daha uzak noktalara yayılım gösterebileceği için Adriyatik’i ve Orta Akdeniz bölgesini yani Malta, Sicilya Tunus, İtalya ortasındaki bölgeyi de kapsar. Epeyce geniş müşahede bölgemiz var. Toplam 28 sarsıntıda farklı düzeylerde tsunami bilgi bildirileri gönderdik. 5 Adet ikaz bildirisi gönderdik, 4 adet tavsiye iletisi gönderdik yani sarsıntının tsunami oluşturabileceğine bu manada dikkat edilebilmesi gerektiğine dair bildiri gönderdik. Geri kalan iletiler bilgi bildirisiydi lakin biz bilgi iletilerinde da ‘kesinlikle tsunami olmaz’ demiyoruz. Zira zelzelenin büyüklüğü düşük de olsa deniz altı heyelanlarını tetikleyebilir ve bu heyelanlar da tsunamilere yol açabilir. Bu bildirilerimizde da müşahedelerimize devam ediyoruz. Rastgele bir tsunami müşahedemiz olması halinde ek şimdiki iletilerle sizleri bilgilendireceğiz, diyoruz.”
“50 SANTİMETRE YÜKSEKLİKTEKİ DALGADA BİLE CAN KAYBI OLABİLİR”
Tsunamilerin oluşum yerlerinden bahseden Dr. Öcal Necmioğlu, şöyle konuştu:
“Tsunami yalnızca açık denizlerde olmaz. Deniz tabanının statik yer değiştirmesinin olduğu her yerde tsunami olabilir. Bu bir göl olabilir. Bu bir Marmara Denizi üzere nispeten kapalı bir deniz de olabilir. Bu Doğu Akdeniz üzere hayli açık bir deniz de olabilir. Deniz tabanında sarsıntı ya da diğer bir olay sonucunda deniz tabanında bir yer değiştirmenin olmasıyla su kütlesinin harekete geçmesi ve harekete geçtiği doğrultuya dik bir formda hareket etmesidir. Hasebiyle tsunami yalnızca açık denizde olur, denmez. 50 santimetre dalga yüksekliği bile yetişkin bir insanın ayakta duramamasına sebep olacaktır. 50 santimetrede bile can kaybı olabilir. Hasebiyle bizim ‘3 metrede, 4 metrede, 5 metrede illa can kaybı olur daha düşük düzeylerde can kaybı olmaz, maddi ziyan olmaz’ diye düşünmemiz çok yanlış olur. 30 Ekim tsunamisinde şahsen gördük. Teknelerin nasıl kıyıdan sürüklendiğini gördük. Sığacık’ta suyun nasıl büyük bir kuvvetle girdiğini gördük. Tsunaminin yıkıcı olması için çok kuvvetli dalga yüksekliklerine gereksiniminiz yok.” .
“MERKEZİMİZİN TEMELİ SARSINTI GÖZLEMLERİDİR”
BDTİM’e bağlı istasyonların sayıları hakkında bilgi veren Necmioğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Merkezimizin temeli zelzele gözlemleridir. Bizim tsunami çalışmalarında yaptığımız zelzelenin büyüklüğünü hakikat tespit ettikten sonra, bu zelzelenin bir tsunami oluşturup oluşturamayacağı pahalandırmak. Oluşturma ihtimali varsa, buna yönelik bir ihtar iletisi göndermek. Yaklaşık sismik istasyon sayımız 240 civarında. Bunun yanı sıra deniz düzeyi istasyonlarımız var. Bir bildiri gönderimi sonrasında tsunaminin olup olmadığını doğrulamak ismine kullandığımız. Bugün itibariyle Harita Genel Müdürlüğünün 18 istasyonu sistemimize entegre olmuş durumda. Avrupa Birliği ile birlikte yaptığımız çalışmalarda 4 adet ek istasyonumuz daha var. Etraf ülkelerin oradaki kurumların bizimle datalarını paylaşması kelam konusu yaklaşık 45 tane deniz düzeyi müşahede istasyonumuz var. Biz iletimizi zelzele olduktan 7 dakika sonra gönderebilmek isteğindeyiz. Bunu her vakit başaramıyoruz. Bu başarısızlığın sebebi de sismolojinin temel meselelerinden bir adedidir. Sarsıntı büyüklüğünü yanlışsız bir biçimde tayin edilmesi çok kritik kıymet arz ediyor. Biz 20 dakikada sarsıntı kıymetlendirme sonucu çok başarılı bir halde verebiliriz lakin 20 dakika çok geç. Tsunami uyarısı için çok geç. Zelzelenin büyüklüğü hakkında bilgi almak isteyen merciler için de çok geç. 30 Ekim örneğinde biz 11. Dakikada tsunami ikazını AFAD’a ilettik.”
“KIYIDA VAKİT GEÇİRMEYECEK”
Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi (BDTİM) Müdür Yardımcısı Dr. Öcal Necmioğlu, sarsıntının akabinde oluşabilecek tsunami ile ilgili vatandaşlara şu ikazlarda bulundu:
“Temel kurallardan birisi şayet bir zelzele sonucunda oluşan kuvvetli yer hareketini deneyim ediyorsa bir vatandaşımız kıyıya gidip bakmayacak. Dalga gelmeyecek mi, diye merak içerisinde kıyıda vakit geçirmeyecek. En kısa vakitte kıyı şeridinden uzaklaşmaya çalışacak. Şayet zelzele hasarı kelam konusu değilse bulunduğu yerde en son Sığacık’ta da yaşadığımız üzere dikey tahliye dediğimiz bir binanın birinci ya da ikinci katına çıkabilmesi bile onun için yaşaması ismine kıymet arz edecektir.”
Milliyet
