Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler’in (BM) Libya’ya silah ambargosunu denetlemek emeliyle 31 Mart’ta İrini Operasyonu’nu başlattı. Birinci etapta bir yıllık misyon mühleti olan operasyonun karargah merkezi Roma’da bulunurken, İrini’ye İtalya, Fransa, Yunanistan ve Almanya etkin olarak takviye veriyor. Malta ise, operasyondan çekildi. Başladığı tarihten bu yana İrini Harekatı, tek taraflı olmakla eleştiriliyor. Halife Hafter’e yapılan silah yardımları görmezden gelinirken, BM tarafından tanınan yasal Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne yapılan insani yardımlar bu operasyon ile engellenmeye çalışıyor.
UMH’nin Başbakanı Fayiz es-Serrac tarafından da reddedilen İrini ile ilgili ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı David Schenker, AB’nin tavrını eleştirerek, “İlgilendikleri tek şey, Türkiye’nin Libya’ya gönderdiği gereçler. Kimse Rus uçaklarına müdahale etmiyor, Birleşik Arap Emirlikleri’ne müdahale etmiyor, kimse Mısırlılara müdahale etmiyor. Tahminen de Rusya’dan gelecek yansıdan telaş ediyorlar” demişti.
Birincisi Çirkin’e
Bilhassa Yunanistan’ın savunduğu İrini Operasyonu ile Akdeniz’de Türkiye’ye karşı birinci provokatif hareket 10 Haziran’da gerçekleşti. TSK müdafaası altında, Türkiye’den Libya’ya giden ‘Çirkin’ isimli kargo gemisi, Yunan fırkateyni tarafından Girit açıklarında durdurulmak istendi. Operasyonu yöneten İtalyan kumandan, Yunanistan’a ilişkin gemiden helikopter çıkartarak geminin denetlenmesini istedi. ‘Çirkin’e Yunan helikopterinin yaklaşmasıyla, devreye Türk Deniz Kuvvetleri’nin savaş gemileri girdi. Bölgedeki Türk fırkateyninden, müdahale etme hazırlığındaki kuvvetlere, “Bu Gemi Türkiye Cumhuriyeti Devleti muhafazası altındadır” anonsu geçildi. Bunun üzerine Yunan gemisi geri adım attı.
Bir hafta sonra ‘Çirkin’ isimli birebir kargo gemisi, Akdeniz açıklarında yeniden Libya’ya seyrederken, bu kere Fransa’ya ilişkin savaş gemisi tarafından durdurulmak istendi. Libya’ya silah taşıdığından şüphelenilen kargo gemisi, ‘Courbet’ isimli Fransız fırkateyni tarafından denetlenmek istendi, fakat gemiye eşlik eden Türk savaş gemileri buna müsaade vermedi. Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, NATO savunma bakanları toplantısında Türkiye’yi Akdeniz’deki bir Fransız askeri gemisine müdahale ederek “aşırı saldırgan” davranmakla suçladı. Fransa’nın “Türk savaş gemileri, gemimizi taciz etti, üç kere radar kilidi atıldı” argümanı ise, Türkiye’nin ortaya koyduğu dokümanlarla çürütüldü. Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, olayın askeri değil, politik hesaplar peşinde yapılan kumpaslar olduğuna dikkat çekerek, “Fransa, Türkiye’den özür dilemek zorunda” dedi.
AB Tepesi öncesi..
Son olarak, 22 Kasım’da, Yunan kumandan tarafından sevk ve yönetimi gerçekleştirilen İrini Harekatı’nda misyonlu bir Alman fırtakeyni, Türkiye’den Libya’ya besin ve boya üzere türlü unsurlar taşıyan Türk bandıralı “Roseline-A” gemisini Libya açıklarında durdurarak, memleketler arası hukuka ters bir formda saatlerce aradı. Türk gemisine yönelik kontrol Türkiye’nin müsaadesi olmadan yapıldı. Alman SAT komandoları tarafından gemi mürettebatı alıkonuldu, üzerleri zorla arandı. Almanya Savunma Bakanlığı, gemide yasak olan rastgele bir gerece rastlanılmadığını açıkladı. Ankara’daki AB ve İtalya büyükelçileri ile Almanya Maslahatgüzarı Dışişleri Bakanlığı’na çağırılarak, Türk gemisine yönelik aksiyonu protesto edildi. Gelişmenin aralık sonunda gerçekleştirilecek AB Önderler Tepesi öncesi yaşanması da dikkat çekti.
‘Sahada yanıtını vereceğiz’
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, İrini Harekatı’nda misyonlu Alman fırkateyninin, Türk gemisini durdurup aramasına ait, “Sahada da yanıtını vereceğiz, birebir halde tüzel ve siyasi süreçleri de takip edeceğiz” dedi.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda konuşan Çavuşoğlu, hem Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği hem de bakanlıktaki ilgili genel müdürlük üzerinden, bayrak sahibi ülkenin müsaadesi olmadan gemiye çıkılamayacağı istikametinde gerekli ihtarların yapıldığını bildirdi. Çavuşoğlu, Türkiye gerekli ihtarları yaptığında karşı tarafın, “Biz size bilgi verdik” dediğini belirterek, BM Güvenlik Kurulu kararının, milletlerarası hukuku yok saymadığını kaydetti. Çavuşoğlu, memleketler arası denizcilik hukukunun varlığına işaret ederek, “Tabii bu manada artık yanıtımızı alanda da vereceğiz, onu açıkça söyleyeyim” dedi.
‘Hukuk ihlali’
Birleşmiş Milletler, NATO ve Milletlerarası Denizcilik Örgütü ile de temasa geçtiklerini belirten Çavuşoğlu, “Diğer taraftan ilgili ülkelerin AB, Almanya ve İtalya’nın büyükelçilerini de bakanlığa çağırdık, notamızı da verdik. Bu işin siyasi boyutunu, türel boyutunu da takip edeceğiz. Bu işin peşini bırakmayacağız” diye konuştu. Alınacak yeni önlemlere ait Çavuşoğlu, “Ne gerekiyorsa onu yapacağız. Sayın Cumhurbaşkanımızın da talimatı bu halde. Bize yapılan bir şeyi biz karşılıksız bırakmayız. Gereken önlemlerimizi alacağız. Artık ticari gemilere korsan üzere çıkmak memleketler arası hukukun ihlalidir. Hasebiyle bundan sonra bu cins şeylere fırsat vermediğimiz üzere, gerekli adımları atacağız olağan ki. Alanda da karşılığını vereceğiz, tıpkı formda hukuksal ve siyasi süreçleri de takip edeceğiz” formunda konuştu.
Öte yandan Dışişleri Bakanlığı’ndan da olaya ait açıklama yapıldı. Bakanlığın İngilizce Twitter hesabından yapılan açıklamada, “İrini Operasyonu kapsamında (Türk ticaret gemisi) Roseline-A’ya bayrak devletinin müsaadesi olmaksızın hukuka ters biçimde ve zorla çıkılmış, çıkış öncesinde de Türk makamları tarafından yapılan kelamlı ve yazılı ihtarlar görmezden gelinmiştir” sözleri kullanıldı.
Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar da, “Tamamen memleketler arası hukuka alışılmamış, teamüllere alışılmamış bir halde icra edilmiştir. Yanlış yapılmıştır. Bununla alakalı bütün haklarımız mahfuzdur” açıklamasını yaptı. Akar, İrini Harekatı’na ait ise “İrini Harekatı başlangıcından beri sakat doğmuş bir harekat. Milletlerarası hukuk bakımından sağlam temellere dayanmamaktadır. Bunun uygulaması da tıpkı halde sorunlu yürütülmektedir” dedi.
MSB: Her türlü hakkımız mahfuzdur
Ulusal Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada şöyle denildi: “Uluslararası hukuka karşıt olarak, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin isteği olmadan, korsanvari bir formda gemiye çıkılması ve gemi mürettebatına hatalı muamelesi yapılması büsbütün hukuka ve teamüllere karşıttır. İlaveten bu şekil gayri hukuksal bir uygulamanın müttefik bir donanma tarafından yapılması ise ayrıyeten düşündürücüdür. Yapılan bu yanlış uygulamada denizdeki gemilere komuta eden operasyon kumandanının, taraflı ve duygusal davrandığı açıktır. Bu bahisteki her türlü hakkımız mahfuzdur. Bu cins kabadayılıkların, öbür uygulamalara örnek olacağı unutulmamalıdır.”
Milliyet
