İçişleri Bakanlığının, Dernekler Kanunu ile ilgili yapılan yeni düzenlemeler hakkında yaptığı yazılı açıklama şöyle:
“Değişikliklere neden muhtaçlık duyuldu?
Düzenleme ile daha tesirli bir kontrolle şeffaflığın sağlanması, vatandaşlarımızın hayır hislerinin suiistimalinin engellenmesi ve sivil toplum kuruluşlarının daha aktif ve daha sağlam olması amaçlanmakta; ayrıyeten üyesi olduğumuz ve terörizmin finansmanı ile uğraş konusunda siyasetler geliştiren (Financial Action Task Force-FATF) Mali Hareket Misyon Gücü’nün tavsiyeleri de karşılanmaktadır.
Bu kanun kararları ile yardım toplanması zorlaştırılmakta mıdır?
Hayır. Yardım Toplama Kanunu’nda var olan düzenlemeye ait zorlaştırıcı rastgele bir karar getirilmemiştir. Mevzuatta açıkça karar bulunmayan, berbata kullanımı açık olan ve sıkça başvurulan internet üzerinden müsaadesiz yardım toplanmasının önüne geçilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. Ayrıyeten her türlü müsaadesiz yahut yoluna uygun yapılmayan yardım toplama faaliyetleri ile ilgili idari para cezalarının üst limiti artırılmıştır.
Yurt dışına yapılacak yardımlara ait bir sonlandırma bulunmakta mıdır?
Hayır. Gerçek ve hukuksal bireylerin yurt dışına yapacakları yardıma ait hiçbir sonlandırma bulunmamaktadır. Yalnızca derneklere yurt dışına yapacakları yardımların ölçüsünü ve gideceği yeri kanunda belirtilen merciye bildirme mecburiliği getirilmektedir.
Derneklere üye olunması konusunda bir sınırlama getirilmiş midir?
Hayır. Yeni düzenleme ile hiçbir sınırlama getirilmemiştir.
Dernek organlarında hangi durumlarda misyon alınamaz?
Terörizmin finansmanı, uyuşturucu ve kara paranın aklanması hatalarından mahkûm olanlar, derneklerin idare ve kontrol şurasında vazife alamazlar. Bu bireyler yasaklanmış hakların geri verilmesi (memnu hakların iadesi) durumunda vazife alabilirler.
Derneklerde misyondan uzaklaştırma hangi durumlarda mümkündür?
a) Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yer alan cürümler,
b) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu yahut uyarıcı unsur imal ve ticareti,
c) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan hatadan kaynaklanan malvarlığı pahalarını aklama cürümlerinden ötürü idare ve kontrol şuralarında vazifeli olanlar ve ilgili işçi hakkında mahkeme tarafından dava açılarak kovuşturma başlatılması halinde, bu bireyler yahut bu bireylerin misyon yaptığı organlar süreksiz bir önlem olarak İçişleri Bakanı tarafından misyondan uzaklaştırılabilir. Bakan tarafından misyondan uzaklaştırılanların yerine fakat mahkeme tarafından görevlendirme yapılır.
Evvelki mevzuatta misyondan uzaklaştırma bulunmakta mıydı?
Evet. Kamu faydasına çalışan derneklerin kontrolleri sonucunda mahpus cezası verilmesi gerektiren cürümlerin işlendiğinin tespiti halinde, Dernekler Kanunu’nun 27’nci unsuruna nazaran dernek yöneticileri İçişleri Bakanı tarafından misyondan uzaklaştırılabilmekteydi.
Derneklerin faaliyetten alıkonulması hangi durumlarda mümkündür?
Üstteki hususta sayılan nedenlerle uygulanan vazifeden uzaklaştırma önleminin kâfi olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde İçişleri Bakanı, derneği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyabilir ve derhal mahkemeye başvurur. Mahkeme 48 saat içinde faaliyetten süreksiz alıkoymaya ait kararını verir.
Evvelki mevzuatta derneklerin faaliyetten alıkonulmasına ait düzenleme bulunmakta mıydı?
Evet. Türk Uygar Kanunu’nun 115. hususuna istinaden vakıflar, Anayasa’da öngörülen hallerde İçişleri Bakanı tarafından faaliyetten süreksiz olarak alıkonulabilmekteydi. Benzeri düzenleme dernekler için de yapılmıştır.
Başka ülkelerin mevzuatında misyondan alma ve faaliyetten alıkoymaya ait düzenleme bulunmakta mıdır?
Evet. Yurt dışında da benzeri uygulamalar bulunmakta olup örneğin; anayasal nizama karşı işlenen hatalar ile ırkçılık, ayrımcılık, terör vb. cürümlerinin işlenmesi halinde Almanya’da İçişleri Bakanı, Fransa’da Bakanlar Şurası ve İngiltere’de Hayırseverlik Kurulu tarafından dernekler hakkında faaliyetten men, misyondan uzaklaştırma ve süreksiz yönetici ataması yapılabilmektedir.
Kontrollerde neden uzman görevlendirilebilmektedir?
Dernek kontrollerinde uzmanlık gerektiren mevzularda durumun tespiti için uzman görevlendirilebilecektir. Bunların kontrol ve karar alma yetkisi bulunmamaktadır.
Derneklerin başka kamu görevlilerince denetlenmesi yeni bir uygulama mıdır?
Kamu vazifelilerinin mevcut durumda da Vilayet Yönetimi Kanunu’na nazaran dernek kontrolünde görevlendirilmesi mümkündür. Yeni durumda bu konu Dernekler Kanunu’na işlenerek kontrolde misyon alacak kamu vazifelilerinin eğitim, nitelik, bilgi ve marifetlerinin artırılması amaçlanmıştır.
Dernek kontrollerinde evrak ve bilgi istenebilmesine yönelik düzenleme Şahsî Dataların Korunması Kanunu’na ters mıdır?
Hayır. Kontrol için elde edilen bilgi ve dokümanların Ferdî Dataların Korunması Kanunu kararlarına uygun bir halde istenmesi ve korunması zaruridir.
Vakıflar, Dernekler Kanunu kapsamına alınmakta mıdır?
Merkezleri yurt içinde bulunan vakıflara ait rastgele bir düzenleme yapılmamıştır. Yalnızca merkezleri yurt dışında bulunan vakıfların Türkiye’deki faaliyetleri kanun kapsamına alınmıştır.
Düzenlemede örgütlenme özgürlüğüne muhalif bir konu bulunmakta mıdır?
Hayır. Yapılan düzenleme ile ne dernek kurulmasına ne derneklere üye olunmasına ne de derneklerin faaliyetlerine yönelik rastgele bir kısıtlama getirilmemektedir.
Düzenleme, Anayasa’ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun mudur?
Düzenleme, Anayasa’nın ‘Dernek Kurma Hürriyeti’ başlıklı 33’üncü unsurunun ‘Dernek kurma hürriyeti fakat, ulusal güvenlik, kamu nizamı, cürüm işlenmesinin önlenmesi, genel sıhhat ve genel ahlâk ile diğerlerinin hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir. Dernekler, lakin, ulusal güvenliğin, kamu sisteminin, kabahat işlenmesini yahut cürmün devamını önlemenin veya yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.’ Kararı ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ‘Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü’ başlıklı 11’inci unsurunda belirtilen ‘Ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu sisteminin sağlanması ve cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz’ temellerine mutlaka uygun olarak yapılmıştır.
Milliyet
