Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar’ın laboratuvarında araştırmacı olarak çalışırken aldığı teklif üzerine Türkiye’ye dönerek Koç Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nde çalışmalara başlayan Dr. Öğretim Üyesi Onur Öztaş, European Molecular Biology Organisation (EMBO) laboratuvar suram dayanağını almaya hak kazandı. Öztaş, hem etraf felaketlerine yol açan azot gübresi kullanımını ortadan kaldıracak proje üzerinde çalışıyor hem de Prof. Dr. Sancar’a Nobel mükafatı getiren beşerde DNA tamir sisteminin bitkilerde nasıl çalıştığını anlamaya çalışıyor. Öztaş, neden Türkiye’ye geldiğini ve buradaki laboratuvarında hangi çalışmaları yapacağını Milliyet’e anlattı.
DNA tamirini inceliyor
Eş vakitli iki araştırmayı birlikte sürdürdüğünü tabir eden Öztaş, çalışmalarına ait şunları söyledi:
“Bitkilerin de sağlıklı büyümesi için topraktan alacakları azota gereksinimleri var. Yüksek verimli tarım yapabilmek için de tüm dünyada azot gübresi kullanılıyor. Fakat baklagillerde farklı bir işleyiş var. Onlar kullanılabilir azot formlarını köklerinde oluşturdukları bir organ içerisinde azot fiksasyonu yapan bakterileri bulundurarak azot muhtaçlıklarını karşılıyorlar. Bu yüzden büyürken azot gübresine muhtaçlık duymuyorlar. Bizim gayemiz onlardaki bu moleküler mekanizmayı çözebilmek ve bunu yapabilen öteki tarım eserleri geliştirebilmek. ‘Nohut, fasulye bunu yapabiliyor ancak arpa bunu yaparsa ne olur, arpaya bunu aktarabilir miyiz, farklı tarım teknikleri geliştirebilir miyiz’in peşindeyiz. Emelimiz ziyanlı olan azot gübresi kullanımını bitirmek. Zira azot gübresi etrafa çok ziyanlı, su kaynaklarını kirletiyor, sera gazı tesiriyle global ısınmaya neden oluyor, kıymetli olduğu için besin fiyatlarını yükseltiyor. İkinci bir araştırma alanım ise Aziz Hoca’nın laboratuvarında başladığım bitkilerdeki DNA tamiri üzerine. Bitkiler daima güneş ışığı aldıkları için aslında en çok DNA hasarına maruz kalan canlılar. Güneş ışığı içindeki UV bizi nasıl kanser yapıyorsa onlarda da DNA hasarına sebep oluyor. Aziz Hoca beşerde ve bakterideki DNA hasarının tamir sistemini çözmüştü; ben de onun geliştirdiği araştırma sistemlerini kullanarak DNA tamirinin bitkilerde nasıl çalıştığını belirlemeye çalışıyorum.”
‘Şimdiden tedbir almalıyız’
Öztaş, Birleşmiş Milletler raporlarında 2050 yılında dünyada 9.5 milyarlık bir nüfustan bahsedildiğinin altını çizerek şöyle devam etti:
“Bu nüfusu etrafa ziyan vermeden nasıl doyuracağız? Şu an herkes gelecekteki bu sorunu çözmeye çalışıyor. Global ısınma tüm iklimi değiştirdi ve iklim demek aslında tarım demek. İklim değiştiğinde tarım nasıl olacak, şimdiye kadar alıştığımız bitki çeşitlerini, tohumları kullanabilecek miyiz? Bu yüzden geleceğe hazırlıklı olmamız ve elimizdeki imkanları, bilimi kullanarak gerekli tedbirleri almamız gerekiyor. Türkiye bir tarım ülkesi ancak denetimli halde geleceğe hazırlanmamız gerekiyor. İklim değişikliğinden kaynaklanan kayıplar yüzünden besin fiyatları artıyor, hammadde çok değerli. Bu ileride daha da berbat olacak. Bu çalışmalara artık de gelecekte de muhtaçlığımız var.”
EMBO fonu ile üç sene, yıllık 50 bin Euro’luk bir fon alacağını lisana getiren Öztaş, “Verilen maddi takviye çok kıymetli fakat en değerlisi milletlerarası seviyede dünya çapında bilim yapabilmemiz için bizi bilim ağlarının içine sokuyor ve yurt dışıyla birlikte araştırma yapma talihini bize sunuyor” dedi.
‘Türkiye’ye dönüş için Aziz Hoca teşvik etti’
Öztaş Türkiye’ye dönüş kararını nasıl verdiğini de şöyle anlattı:
“Tekliften sonra birinci Aziz Hoca’yla konuştum. O, Türkiye’ye dönmemiz ve burada bilimi geliştirmemiz konusunda beni teşvik etti. Türkiye’ye dönen çok yetenekli genç bilim insanları var. Ülkemizin bilimde gelişmesi için geri dönmenin çok gerçek bir karar olduğunu düşünüyorum ve döndüğüm için mutluyum. Genç öğrenciler çok ilgili ve imkan verildiğinde başarılı olacaklarına inanıyorum. Umarım bilime daha fazla imkan yaratılır ve dünya çapında bilim yapan bir ülke oluruz.”
Milliyet
