Nuri Ulusu, Ata’nın son Cumhuriyet Bayramı’nı şöyle anlatmıştı: “Dolmabahçe’deyiz, sevincimiz yok lakin dışarısı felaket! Cet ‘Haklılar, 15 yıllık Cumhuriyet çok sevinilecek bir neticedir’ dedi”
Çocuktum lakin pek net hatırlıyorum. 10 Kasımların ve 29 Ekimlerin bizim konutumuzda çok kıymetli bir yeri vardı, neden mi?
Merhum babacığım Nuri Ulusu, Ata’sını 16 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru’nda Samsun’a uğurlayan en son kişiydi. Çünkü babası Hacı Tevfik Kaptan, o geminin o gün 1. kamarotu olarak G. Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a kadar hizmetinde olacak kişiydi. Dedem Hacı Tevfik, oğlunun isteğini kıramamış ve hareketten evvel gemiye babamı götürerek Ata’sının elini öptürmüştü.
Yıllar sonra mukadderat onu askerliği için Çankaya Köşkü muhafız alayına götürünce 10 Kasım 1938’de saat 9’u 5 geçeye kadar 12 yıl sürecek beraberlikleri başlamış oldu. Paşası onu Çankaya Köşkü kütüphanecisi olarak özel seçti, zira Nuri Ulusu’nun kendi üzere çok kitap okuduğunu öğrenmişti. Beraberlikleri Çankaya Köşkü’nde, İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı ve Florya Denizevi’nde ve de tüm yurt içi seyahatlerinde devam etti.
Babam birinci okumayı öğrendiği tarihten itibaren Atatürk’ün kendi sözüyle 5000’e yakın kitap okuduğunu ve özellikle yeni Türk alfabesinin çalışmaları sırasında saatlerce kara tahta başında çalıştıklarını söylerdi.
Merhum babam 29 Ekim’i büyük bir coşkuyla kutlardı lakin 10 Kasım’da harikulade duygusal olurdu, meskenimiz tam bir matem havasına girerdi.
Babam anneme “Hanımcığım Allah benim de canımı ya 10 Kasım yahut Ceddimin en büyük bayramı 29 Ekim’de alsın” kaygısı. Allah duasını kabul etti ve 1979 yılının başlarında girdiği hayat uğraşını 29 Ekim’e girilen 00.30’da kaybetti. Yaşarken ona “Babacığım şu mükemmel 12 yılı yaz” dedim ve o da yazdı. Kitabımda da yer alan birkaç anıyı sizlerle paylaşıyorum…
‘Gücü milletiydi’
“29 Ekim 1938’de 15. yıl Cumhuriyet Bayramı şenlikleri yapılıyor. Atatürk çok bitkin. Dolmabahçe Sarayı’ndayız, hiçbirimizin sevinci yok lakin dışarısı felaket. Halk bağırış çığırış, peş peşe maytaplar atılıyor, pat pat sesleri geliyor.
Dalgın dalgın duran Atatürk birden bize döndü ve “Bu sesler ne?” diye berber Mehmet’e seslendi. Rıdvan oradan hemen atılarak “Gök gürlüyor Paşam” deyivermez mi? Şöyle bir baktı ve “Siz çocuk mu kandırıyorsunuz?” dedi. O sırada sarayın önüne vapur gelmiş, içinde bando, İstiklal Marşı, öteki marşlar vurup duruyor. Yorgun, bitkin göz kapakları kapandı kapanacakken yeniden bize hakikat dönerek ve de yavaşça gülümseyerek “Sevinmekte çok haklılar, 15 yıllık Cumhuriyet çok sevinilecek bir neticedir” dedi ve de daldı gitti.
Ağır hasta da olsa ölmeden önce ikinci güne kadar daima tıraşını oldu, paklığına itina gösterdi. Zati hastalığının ölümcüllüğüne hiç inanmadı, mevti hiç aklına getirmezdi. Daima iyi olup tekrar milletinin başında olacağına kendisini inandırmıştı. O manevi güçle yaşıyordu.
Temelinde, son Yalova – Bursa seyahatinde hastalığı nüksetmişti. Tabipleri Fransız Fissenger, Avusturyalı Prof. Eppingen ve Alman Prof. Bergman, beden yapısının çok kuvvetli olduğunu belirtmişler ve yaşama azminin de çok güçlü olduğu konusunda hemfikir olmuşlardı; lakin maalesef o menhus hastalık, her geçen gün onu bedenen zayıf düşürmeye devam ede ede bugünlere gelinmişti.
Atatürk’ün son hastalıklı devrelerinde, yani komalara girip çıktığı günlerde, tabiplerin ve yakınlarının dışında yanına girip çıkabilen nadir şahıslardan biriydim. Zati bilindiği üzere, çok kıymetli bir cümlesi vardı: “Özel hemşire falan istemem, bana benim çocuklarım herkesten iyi bakar.” Evet, işte o çocukları ben ve arkadaşlarımdı. Ona o denli hoş ve titiz bakardık ki hekimleri dahi şaşırırdı.”
‘Bana ne oluyor böyle’
“İşte bu türlü girdiği komalar esnasında vakit zaman “Aman Yarabbim, aman Yarabbim” diye mütemadiyen Halik’ından, Allah’ından yardım dilediğini gözlerimle gördüm, kulaklarımla işittim.
Tabip Mim Kemal Öke Beyefendi de bunlara çok şahit olmuştur son günlerinde. Vakit zaman bizlere dönerek “Görüyor musunuz çocuklar, işte dinsiz dedikleri büyük adamın komada dahi ‘aman yarabbi, aman yarabbi’ diyerek Allah’ına sığındığını işitiyor ve görüyorsunuz ve bir tarihe tanıklık ediyorsunuz. Komaya giren ve kendini gayb etmiş bir insanın, hiçbir kelam söylemeye muktedir olmayacağı bir anında, Allah’ına niyaz edebilmesi, onun dinine ne kadar kuvvetle bağlılığının en büyük tezahürüdür. Hiçbir komaya giren hastamda bunu görmedim. Yaşadığınız surece ve her vesileyle buna şahit olduğunuzu tabir edeceksiniz, anlatacaksınız. Türk halkına duyuracaksınız. Zira dinine bu derece bağlı olmayan bir fani, bu vaziyette aman yarabbi diyemez” diye hepimize konuşmuştu.
Aman Allahım, aman Allahım ne acımasız günlerdi o günler… O koca dev adam, Büyük Kumandan, Ulu Lider Atatürk. O tüm dünyadan korkmayan, hatta tüm dünyaya baş tutan o insan. Büyük Allah’ına, Yaradanına olan inancı ve imanıyla “Aman Yarabbi, aman Yarabbi” diyerek ondan yardım bekliyordu. Bu muydu dinsiz Atatürk, bu muydu? Allah’a kitaba inanmayan, Mason Atatürk… Bunları söyleyenin Allah cezasını versin; veriyor da esasen, her vakit da verecektir. Bunu, yaşayanlar daima göreceklerdir.
O düşünceli günler Cumhuriyet Bayramı’ndan sonra iyice arttı, Atatürk gözlerimizin önünde her geçen gün biraz daha güçsüzleşiyor, adeta eriyordu. 9 Kasım günü çabucak hemen kendinde değildi. Ben ve arkadaşlarım hiçbir şey yapamamanın acizliği ile meşakkatten, ıstıraptan kendi kendimizi yiyor ve yalnızca köşe bucakta gözyaşı döküyorduk.
Ölmeden bir gün önce koma halindeyken, berber Rıdvan’la yanındaydık, bir orta yatağında oturmak isteyince dışarıda olan Mim Kemal Bey’e, ne yapmamız gerektiğini sormak için Rıdvan’ı yollamıştım, ona “Biraz sonra beraberce kaldıralım” demiş. Gerçekten birkaç dakika sonra geldiler, ancak ben onları beklemeden daha önce kaldırıp oturtmuştum. İçeri girdiler şöyle bir baktı ve Mim Kemal Öke’ye hitaben “Bana ne oluyor böyle” dedi ve sonra tekrar “Beni yatırın” dedi. Bu sefer daima bir arada güzelce yavaş yavaş yatırdık ve yanından çıktık. Bir orta biz dışarıdayken Rıdvan tekrar denetim için yanına girdi ve çıkınca gelip bana “Nuri bana ne dedi, biliyor musun, ‘Mim Kemal’in burada bu saatte ne işi var?’ Ben de cevaben, ‘Efendim, öylesine bir uğramış, gittiler’ yanıtını verdim” demişti. O koma ve kendini kaybetmiş halinde dahi, onu tanıyor ve de durumum makûs mü diye soruyor ve ayrıyeten da neden orada olduğunu sorguluyordu. Öleceğine hiç inanmıyor, inanmak da istemiyordu. 7 Kasım 1938 günü son kez karnından bir su alınma süreci yapıldı. 8 Kasım 1938 akşamı saat 19.00 sıralarında bir orta gözlerini açtı ve başucundaki hekimi Neşet Ömer İrdelp’e bakarak “Aleykümeselâm” dedi ve tekrar komaya girdi. 9 Kasım gecesi sabaha kadar bu ağır koma hali devam etti.”
‘Bir tarih göç etmişti’
“10 Kasım 1938 saat 9’u 5 geçe Atatürk’üm son nefesini veriyordu. Odada bulunan Süreyya Hidayet Paşa, müdavim tabiplerinden Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ile Dr. Samuel Abravaya ve herkes komada. Atatürk öldü der denmez, odanın önünde nöbet tutan genç bir teğmen yere düştü, bayılmıştı.
Bir tarih göç etmişti. Birinci telaş sonunda hekimleri son muayeneleri yaptılar. Gözlerini Mim Kemal Öke Beyefendi kapatırken, çenesini
Dr. Mehmet Kamil Berk bir mendille bağladı. Bu mendili ve üzerinden keserek çıkarttığımız külotu ve fanilasını da hatıra olarak almıştım. Bilahare yüzünün maskının alınması gerektiği söylendi. Kimse cüret edemezken, ben çabucak atıldım ve ‘Ben yapayım’ dedim. Çabucak gerekli levazımatlar getirildi, o hoş yüzünü sevip okşayarak, onu bu vefat halinde dahi incitmekten korkarak, yüzünün maskını aldım. Ne makûs bir yazgıydı bu.
Atatürk’ün naaşı 9 gün Dolmabahçe’de kaldı ve 19 Kasım 1938 tarihinde saat 08.10’da sarayda cenaze namazı, o devrin Diyanet İşleri Lideri Şerafettin Yaltkaya tarafından dualar ve Kuran Türkçe okunmak üzere kılındı.
Cenaze namazında biz saray çalışanları, generaller, kardeşi Makbule Atadan, yakınları ve Hafız Yaşar Okur da vardı.
Atatürk’ün naaşının, yer seçimi aşikâr olmadığından Ankara’dan getirilen Gülhane Askeri Tıp Akademisi Profesörlerinden Lütfi Aksu tarafından tahnit süreçleri de yapıldı. 9 gün Dolmabahçe’de binlerce vatandaş katafalkın önünden hıçkırıklarla geçti, gözyaşları adeta sel oldu. Bu maskı alma konusunda sonradan birtakım isimler ortaya çıkarak, kendilerinin aldıklarını söylediler. Üzüldüm; zira Atatürk’ün yanında çalışanlar, yani ben ve arkadaşlarım palavra dolan hiç bilmezdik. Zira bu türlü insanları Atatürk de hiç sevmez ve yanında hiç bulundurmazdı. Ne gerek vardı bu gerçek dışı beyanlara? Doğrusu budur.
Sıra bu misyonlardan sonra yaverler ve tabipleri tarafından mevt raporunun hazırlanmasına gelmişti. Herhalde yazım hoş olduğundan bu vazife bana düşmüştü. Aşağıda görüldüğü biçimde raporu ellerim titreyerek yazdım. Tüm heyet imzaladı ve böylelikle bir tarih kahramanının sonu resmen
belgelenmiş oluyordu.”
YARIN: Mustafa Kemal Paşa’yla İstanbul’a birinci gelişimiz
Milliyet