Raporun önsözünde çocuk yaşta evliliklerin dünya çapında milyonlarca çocuğu bilhassa de kız çocuklarını etkileyen ve çok istikametli ele alınması gereken ziyanlı bir uygulama olduğunun altını çizilirken, Milliyet’e konuşan UNFPA Türkiye Temsilcisi Hassan Mohtashami, “Çocuk yaşta evlilikler, dünya çapında milyonlarca kız çocuğunu etkileyen ziyanlı bir uygulamadır ve çok boyutlu bir yaklaşımla ele alınması gerekir. Global ölçekte artan ulusal ve memleketler arası eforlar, çocuk yaşta evliliklerin sayısını azaltmaya yardımcı olsa da, bu uygulama hala toplumsal bir problem olmaya devam etmektedir. Kız çocukları, eğitimlerine devam etme, istihdama katılma, kiminle ve ne vakit evlenecekleri yahut çocuk sahibi olup olmayacakları konusunda kendi seçimlerini yapma hakkına sahip olmalıdır. Bu gayeyle, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), çocuk yaşta evliliklerin engellenmesi ile Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne ulaşılması, kız çocuklarının güçlendirilmesi, cinsiyet eşitliğinin sağlanması, cinsiyete dayalı şiddetin önlenmesi ve her bireyin sağlıklı bir hayat sürdürebilmesi için kurumsal bir kapasite oluşturarak dünyanın farklı yerlerinde programlar uygulamaya devam ediyor” dedi.
Sıhhatlerine olumsuz tesir
Çocuk Yaşta Erken ve Zorla Evlilik (ÇYEZE) araştırmasına nazaran, en değerli sorun riskli gebelikler ve buna bağlı olarak anne çocuk sıhhatine yönelik tehlikeli durumlar. Gebeliğin, şimdi ergenlik sürecinde olan fizyolojik, ruhsal ve anatomik gelişimini tamamlamamış çocukların sıhhat durumlarını ömür uzunluğu olumsuz etkileyeceğinin altının çizildiği çalışmada, “Bu hazır olmama hali çocuk yaşta gerçekleştirilen evlilikler ruhsal rahatsızlıkları, travmaları, hatta çok ağır depresyon ve intihara varabilen sonuçları beraberinde getiriyor. Böylelikle sıhhat riskleri ve olumsuz sıhhat sonuçları kız çocuklarının hem kendi ömürlerini hem de doğacak olan çocuğun ömrünü tehdit ediyor” denildi.
Uzmanlar araştırdı?
Çalışmada, 10 vilayette 83 farklı kurum ve kuruluşta çalışan ortalarında öğretmen, rehberlik uzmanı, hekim, akademisyen, savcı/avukat, toplumsal hizmet uzmanı, ebe/hemşire, aile tabibi, bayan doğum uzmanı, isimli tıp uzmanı, psikologların bulunduğu toplam 83 kişi ile yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilere de yer verildi. Bilhassa ataerkil bedellerin baskın olduğu, büyük ailenin toplumsal alanda hala gücü temsil ettiği durumlarda bayanların adeta ‘kuluçka makinesi’ olarak görüldüğünün vurgulandığı çalışmada, erken yaşta evliliğin çocuk sayısını artırmak hedefiyle gerçekleştirildiği belirtildi.
Ben cehennemlik miyim?
Araştırmada tecrübelerine yer verilen hizmet sunucular durumu ve yaşanan meseleleri şöyle anlattı:
Ebe: “Ruhsal manada düşünecek olursak anne çocuğuna bakamıyor kendi çocuk zira. Tutamıyor, kaldıramıyor nasıl besleyeceğini bilmiyor. Emzirmede sorun yaşıyor, gece uykusuz kalıyor. Uyuyan bebeğinin üzerine uyuyan anneler ile karşılaştım. Ve bebeğin vefatından kendini sorumlu tutan. Bayanın biri bana dedi ki; Ben çocuğumu emzirirken uyumuşum. Uyuduktan sonra bebek de boğulmuş. Ben onun vicdan azabıyla yaşıyorum. Sanki ben cehennemlik miyim? diyor.”
Toplumsal çalışmacı: “Yaş küçüklüğü ve hoşluğuna nazaran kız çocuklarından alınan başlık parası yükseliyor. Kız çocuğu 40 bin liraya gidiyorsa kendini özel hissediyor. ‘Ben özelim. Başım şu kadar, 40 bin lira ederim’ diye kendisi zati birtakım nitelemeler yapıyor. Ne kadar genç ne kadar küçükse ve kelam dinliyorsa, gücü iyiyse, konutu çekip çevirebilecekse, mahirse. Aslında meskene iş gücü geliyor. O vakitte da daha fazla para veriliyor. Gözü açılmamış oluyor bu da onlar için bedeli artırıyor.”
Cumhuriyet savcısı: “Ekonomik manada ailenin çocuğun meskenden gitmesine duyduğu muhtaçlık tabiri caizse boğaz eksilsin. Bir de ailelere gerçek yönetilip yönlendirilmemesi nedeniyle ergenlik devrinde yaşadıkları cinselliği evlilikle temizleme sıkıntısı.”
STK Temsilcisi: “Enseste maruz bırakılmış kız çocukları kesinlikle erken evlendiriliyor bir halde. Bu kapatılıyor. Bir de berdel dediğimiz başlık parası dediğimiz olaylar ortaya çıkıyor.”
Toplumsal çalışmacı: “Suriyelilerin gelmesiyle birlikte şahsen o şeyi ben yaşadım savcı, ‘Bildirmeyin baş edemiyoruz’ dedi. Bilhassa Suriye göçünün olduğu Urfa, Antep, Adana, Mersin’de büsbütün artık olağanlaştı. Biz onlarla birlikte Türkleri de bildirmedik.”
Aile tabibi: “Son bir kaç gün içinde gördüğüm, 15 yaşında kızlarımız hamile olarak geliyor. Bunlar görebildiklerimiz. Kaygılarını atıp gelebilenler. Bunun üzere bir sürü gelemeyenler de var. Resmiyete yansımayanlar var. Bir hastaneye gitmeyen meskende doğum yapan. Göremiyoruz zira saklıyorlar, mecburi bir denetimde ya da bir hastalığı varsa o sırada gelebiliyor. Bazen o denli şeyler oluyor ki, yaşı tutmadığı ve bundan ötürü resmi nikahı olmadığı için çocuğu anne-babasının üstüne kaydediyor ve kimlik çıkarıyor. Kendi çocuğuyla resmiyette kardeş oluyor.”
Aile tabibi: “Bence bu bizim işimiz değil biz buradan gebeliği bildirdiğimizde Vilayet Sıhhat Müdürlüğü’ndeki yetkililerin direkt Emniyet’e bu işi yansıtması lazım. Zira bölge zahmetli bir bölge. Yani beşerler tehdit ediyorlar bizi burada. Giremiyoruz yani bulaşmak istemiyoruz. Tamam gerçek bir şey değil lakin bizim de bir aile hayatımız var.”
Psikolog: “Bunun isminin bence her şartta istismar olması gerekiyor, çocuk istismarıdır. Zira gelinlik tıpkı vakitte yasallığı da kapsayan bir kavram. Hele ki bu ataerkil toplumda gelin olmak kutsal bir şey. Münasebetiyle çocuğu gölgede bırakıyor gelin olma hali.”
Dünyada ve Türkiye’de durum
Dünya genelinde 650 milyon bayan 18 yaşından evvel evlenmiş durumda. Her yıl 12 milyon kız çocuğu 18 yaşını tamamlamadan evleniyor. Global uğraş ile son 10 yılda global ölçekte 10 milyon kız çocuğunun evliliği engellendi.
Türkiye’de durum ise, evlenme yaşının yükseldiği belirtirken, 2010 -2019 yılları ortasında ortalama evlenme yaşı bayanlarda yükseldi. 2010 yılında 16-19 yaş ortasında evlenen bayanların oranı yüzde 26 iken bu oran 2019’da yüzde 16’ya geriledi.
Milliyet