Türkiye, son bir haftadır Türkiye’nin esaslı eğitim kurumlarından Boğaziçi Üniversitesi’nde olup bitenleri konuşuyor.
Prof. Dr. Melih Bulu’nun, Boğaziçi Üniversitesi’ne rektör atanmasının akabinde başlayan tartışma ve protestolar devam ederken, bu eğitim kurumunun simge isimlerinden, eski rektör Prof. Dr. Üstün Ergüder, Milliyet’e açıklamalarda bulundu.
1992-2000 yılları ortasında Boğaziçi Üniversitesi’nde rektörlük yapan Prof. Dr. Ergüder, şahıslar üzerinden konuşmak yerine sistemin masaya yatırılması gerektiğine dikkat çekerken, “Direnme kültürü Boğaziçi’nin esaslı geleneğinin bir modülüdür. İtiraf etmeliyim ki, bu kadarını beklemiyordum. Melih Bulu’nun yerinde olmak istemezdim. Hem Ankara’yı, hem üniversiteyi yönetim etmek zorunda olduğundan işi çok zor” dedi.
‘Toplumda biriken sıkıntı’
– Atamaya gösterilen epey reaksiyonun asıl sebebi nedir?
“Üniversiteler çok özel kurumlardır. Liseden, yüksekokuldan farkı düşünen insan yetiştirmenin misyonlarının en kıymetli kesimi olmasıdır. Üniversitelerin, fikir üretmek, merak uyandırmak, alışılmamış fikirleri tartışabilmek üzere misyonları vardır. Boğaziçi’ndeki protesto aslında toplumda biriken düşünceyi simgeliyor. Atama ile yaşanan süreçten sonra Boğaziçi, gerçek değerinden çok daha fazlasını kazanmış durumda.”
– Sistemin yanlışları neler? Asıl sorun fikir yapımızdan kaynaklanıyor olabilir mi?
“Rektör olmadan evvel YÖK’ün kuruluşuna karşı çıkarak, ileride üniversitelerin başına iş açacağını tekraren lisana getirmiştim. Ankara’da merkeziyetçi bir örgüt kurup, üniversiteleri tek tipleştirmeye çalışırsanız, bunun yanlışsız olmayacağını her platformda söyledim. Bir sabah uyandığımızda, bir de baktık ki, Boğaziçi Üniversitesi’ne, İTÜ’den yeni bir rektör atanmış. Atanan kişiyi tanımıyorduk ve 1982-1992 ortasında işimizi öğretim üyeleri olarak biraz sıkılarak yaptık. Gerçekten öğretim üyeleri, Mayıs 1992’de ‘kendi rektörümüzü seçmek istiyoruz’ diyerek teşebbüs başlattılar. O periyot üniversite içinde gayri resmi rektör seçimi yapıldı. Seçimden birinci çıktım. Arkadaşlarımız oy alan başka 3 arkadaşı da listeye yazarak, merhum Demirel’in kapısını çaldılar.
Arkadaşların talebi, ‘Hiç olmazsa bize danışın, zirveden inme rektör istemiyoruz. Bizim adaylarımız bunlardır’ dediler. Ben de arkadaşlarıma, ‘bizim idam fermanımızı hazırladınız, ömrümüzün sonuna kadar rektör olamayız. Kalkışmanın başı üzere görüleceğiz’ dediğimi hatırlıyorum. Neyse ki, 1 ay sonra hiç beklemezken Meclis’ten 2547 sayılı YÖK yasasının seçimlerle ilgili hususunu değiştiren kanun geçti. Üniversitelerde 6 rektör adayının seçime katılabileceği, oylama sonuçlarına nazaran adayların sıralanıp YÖK’e gönderileceği, YÖK’ün bu sayıyı kendi sıralamasını yapıp aday sayısını 3’e indirip Cumhurbaşkanı’na sunacağı, Cumhurbaşkanının da bu üç aday ortasından 1 kişiyi rektör atayacağını karara bağlıyordu bu yasa. Bu maddeyle bir arada 1992’den 2016’ya kadar Boğaziçi’nde en çok oyu alan rektör atanmıştı.”
‘Atanacağı halde çekildi’
– Boğaziçi’nde daha evvel buna misal bir kriz yaşanmadı mı?
“2008’de enteresan bir şey oldu. O sırada meslektaşım Ayşe Soysal rektördü. O yıl yapılan rektörlük seçimlerinde öteki bir meslektaşım Kadri Özçaldıran birinci, Ayşe Soysal ise ikinci çıktı. Ayşe Soysal bir devir rektörlük yapmıştı. Bir 4 yıl daha rektör olarak atanabilirdi. Bildiğime nazaran Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Ayşe’yi atayacaktı. Lakin Soysal, ‘Seçimlerde birinci olmuş rektör varken ben atanmak istemem deyip adaylıktan çekildi.
– Rektörün kendisini protesto eden öğrencilere gülümseyerek el sallamasını nasıl yorumluyorsunuz?
“Bir rektör protesto eden öğrencilere camdan el sallamak yahut öğrencilerle bağ kurmak isteyebilir. Ben bu türlü bir şey yapar mıydım? Öbür bir hikaye! Herkesin bir tarzı vardır. Rektörler gelir masraf, kurum kıymetleriyle oradadır.”
– Bundan sonraki süreçte telaşlarınız neler?
“En çok kurumun yapısının bozulmasından telaş ediyorum. Kurumu korumak çok değerli. Umarım herkesin aklı başına gelir. Atamayı yapanlar umarım sağduyulu bir biçimde düşünürler. Dünyanın hiç bir yerinde devlet liderleri bu çeşit işlere karışmaz.”
– Batıdaki uygulama nasıl?
“Avrupa’da farklı uygulamalar var. Kimi ülkelerde üniversiteler senato içinden rektör seçiyor. Birtakım üniversitelerde, devletle bağlantıları yöneten ve akademik işler olmak üzere iki yönetici seçiliyor. Devletle bağlantılar yöneten eğitim bakanlıkları tarafından atanıyor. Akademik işlere bakan rektör ise çoklukla rektör tarafından seçiliyor. Şimdiki kanun rektörlere büyük güçler atfediyor. 70’lerde fakülteler çok güçlüydü. Gelenekler bozulursa kurumlar fonksiyonsuz duruma gelir.”
– Teklifiniz nedir?
“Merkeziyetçi bir idare anlayışı ve üstten yönetmeyi çok seviyoruz. Üniversitelerin özerk olup, topluma yeni modeller sunması gerekir. Değişimi sevmeyen her şeyin tek model olduğu ve tek elden yönetildiği modelde üniversiteyi öldürürsünüz.”
‘Özgürlük ortamıdır’
– Boğaziçi Üniversitesi kültürünü elitizim olarak yorumlayanlar var?
“Boğaziçi’nin kültürü değişikliklere hürmet, beşerler ortasında fark gözetmemektir. Boğaziçi ortamı, hürriyet, özgürlük ortamıdır. Öğrenci faaliyetleri çok kıymetlidir. Bu bağlamda Boğaziçi alışılmamıştır. Biraz bu yüzden ‘elitistlik’ ile itham edilir. Boğaziçi’ne ‘elitist’ diyenler, üniversitenin biraz da batıya açık penceresinden rahatsızlar galiba. Bu eleştiriyi sık sık duyarım. Robert Koleji ve Boğaziçi Üniversitesi, Türkiye’nin en kıymetli sol aydınlarını çıkartan kurumlardır. Boğaziçi öğrencileri daima mağduriyetin yanında durmayı sevmişlerdir. Öğrencilerimiz ortasından sol eğilim epey yaygındır. Öbür taraftan Boğaziçi Üniversitesi Vakfı ve mezunlarımız Anadolu’dan gelip de İstanbul’da yaşamak mecburiyetinde olan öğrencilerimiz burslarla desteklemektedir.”
‘Yaftalamak kanımca demode söylemler’
– Protestocu öğrenciler provoke ediliyor olabilir mi?
“Atamayı protesto eden öğrencileri, ‘örgütler kullanıyor’ halinde yaftalamak kanımca demode telaffuzlar. Boğaziçi’nde sol örgütlerin güçlü olduğu 70’li yılları yaşadım. Rektörlüğüm sırasında sol örgütler ve PKK uzantıları vardı o günlerde. Ona karşın Boğaziçi Üniversitesi 1970’li yıllarda, öğrencilerinin de sağduyusu ve kurumun yarattığı özgürlük havası sayesinde eğitimi kesintisiz devam ettirebilmiştir. O günlerle karşılaştırdığımda ‘Üniversitelerde terörist var’ telaffuzunu pek gerçekçi bulmuyorum.”
‘Kültürümüzde ayrımcılık olmaz’
– Kapıya kelepçeyi gördüğünüzde ne hissetiniz?
“Derinden üzüldüm. Çok makûs bir imaj. Bence polisler de bunun yanlış olduğunu anladılar. Son yaşanan sürece kadar Boğaziçi’ne polis girmemişti. En çalkantılı yılları, İstanbul’un sağ-sol çatışmalarıyla savaş alanına döndüğü yılları yaşadığımızda bile bu imgeler olmamıştı. İstanbul Üniversitesi’nde çatışmalar yaşanırken, Boğaziçi Üniversitesi’nde yıllar içinde oluşan gelenek sayesinde eğitime orta verilmedi. O denli vakitler oldu ki, polisin 12 Eylül darbesinden sonra aradığı, alıp, götürmek istediği öğrencileri hiç kimse ihbar etmedi.
O çocuklar sonra iş dünyasında kıymetli yerlere geldiler, birçoğu bilim insanı oldu. Üniversite o çocukları darbecilerden korudu. 28 Şubat devrinde başörtü yasağına direndik. Başları bağlı pırlanta üzere kızlarımızı savunmaktan geri durmadık. Ankara’dan ‘Başörtülü öğrenciler imtihanlara alınmasın’ ikaz geldiğinde, ‘hiç kimse başörtüsünden ötürü dışlanamaz’ diyerek karşı çıktık. O kızlarımızın hepsi diplomalarını alıp mezun oldular. Bizim kültürümüzde ayrımcılık olmaz. Demokrasiyi, insan haklarını savunduk. 28 Şubat’taki baskıyı kaldıramaz, hazmedemezdik ve baskıya direndik.”
‘Gençlerimizi harcamayalım’
– Sizce süreç nereye evrilir?
“Ankara’nın aklı selim hareket ederek, sağduyulu davranması gerekir. Ekonomik dataların kötüleştiği, pandemi yaşanan bir devirde bu çeşit reaksiyon yaratacak uygulamalar ülkeye fayda sağlamaz. Gençlerimizi harcamamamız gerekiyor. Öğrencilere ve öğretim üyelerine teklifim, kurumun pahalarını korumalarıdır.
Kimse gemiyi terk etmeden işini en iyi biçimde yapmaya devam etsin. Rektör gelir geçer, kıymetli olan kurumun bedelleridir. Türkiye’de her periyodun farklı zorlukları vardı. Günümüzdeki merkezileşmeye bağlı otoriter yapının, üniversitelere ziyan verdiğini düşünüyorum. Boğaziçi Üniversitesi üzerindeki baskının artmasından endişeliyim. Sürecin yurtdışında büyük yansımaları olacaktır. Ziyan gören ülkemiz oluyor.”
Milliyet
