Kayseri Jeoloji Mühendisleri Odası Vilayet Temsilcisi Bülent Üzeltürk, ülkemizin yüzde 98’inin sarsıntı neslinde olduğunu belirterek yapılan araştırmalarda her 3 yılda bir ülkemizde yıkıcı bir sarsıntı meydana geldiğini söyledi.
2000 bin öncesi yapılan binalarda yıkımın daha fazla olduğunu söz eden Üzeltürk, “Yine bir sarsıntıyla sarsıldı ülkemiz, yeniden büyük bir zelzele can kayıplarımız var, ekonomik kayıplarımız bunun yanı sıra her zelzele de olduğu üzere. Unutmayalım ki ülkemizin yüzde 98’i zelzele bölgesi jenerasyonu içerisinde yer alıyor. En fazla zelzele olan ülkelerden biri de biziz. Elimizdeki istatistiki bilgilere nazaran ortalama olarak her 3 yılda bir yıkıcı zelzeleyle karşılaşıyoruz. Geçmişten beri yapılan araştırmalar bize bunu gösteriyor.
‘Deprem üretmeye hazır’
Bu da bize bir zelzele ülkesi olduğumuz gerçeğini anlatıyor. Kuzey Anadolu Fay Çizgimiz, Batı Anadolu’daki birçok fayımız, Doğu Anadolu Fay Sınırımız, Kayseri’nin de içerisinde bulunduğu ve üzerinden geçen Ecemiş Fayı, çabucak yakınımızda Sarız Fayı ondan sonra Malatya fayı bunlar daima etkin, canlı dediğimiz yani sarsıntı üretmeye hazır faylarımız. Bunların içerisinde tabi ki en büyük olanı Kuzey Anadolu Fay Sınırı, daha sonra Doğu Anadolu Fay sınırı ve Ege Bölgesindeki öbür faylar sırasıyla yerlerini alıyorlar. En son yaşadığımız zelzelede maalesef merkez üssünden 60-70 kilometre uzakta olan İzmir’in bir ilçesi Bayraklı’da değerli yıkımlar oldu. Can kayıpları oldu. Bu da bize gösteriyor; ülkemiz bir zelzele ülkesi ve bu ‘depreme ne kadar hazırlıklıyız?’ sorusunu akıllara getiriyor. Bizim daima lisana getirdiğimiz yer ve bina bağının iyi kurulamaması, tabanın bina yapılırken göz arkası edilmesi. Yapılan binalardaki mühendislik hizmetlerinin bilhassa 2000 öncesi yapılan binalardaki mühendislik hizmetlerinin çok zayıf olması. Son çıkan yönetmeliklere uyan binalarda yıkımın yahut hasar görmenin çok az olurken 2000 öncesi yapılmış binalarda yıkımın ve hasarın hayli fazla olduğunu görüyoruz. Bu da mühendislik hizmetlerinden yeteri kadar yararlanmamış binalar olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır” sözlerini kullandı.
Tabiatın zelzele, sel, heyelan üzere afet örneklerini gösterdiğini, bunları mühendislik hizmetiyle harmanlayarak afete dönüşmesinin engellenmesi gerektiğini vurgulayan Üzeltürk, “Depreme karşı gerekli tedbirleri alarak can ve mal kaybının önüne geçilmesi gerekiyor. Bunlar da yeteri kadar mühendislik hizmetleri alınmasıyla can ve mal kayıplarının önüne geçilmesini sağlayabiliriz. Bunu İzmir sarsıntısında de gördük. Yeteri kadar mühendislik hizmeti almayan binalar yıkılırken, çabucak yanındaki binalar yıkılmadan hasarlı, az hasarlı ya da hiç hasar görmeden zelzelesi atlattı ve bu formda can ve mal kaybını önlediğini gördük. Bu iki uç örnek bize yeteri kadar mühendislik hizmeti almamız gerektiğini, ömür alanlarımızı mühendislik hizmetlerinden faydalanarak tasarlanması gerektiğini, yer etütlerinin bilhassa burada birinci sırada yer aldığını, yer etütlerinden alınan pahalara nazaran üzerindeki binaların tasarlanması ve hesaplarının buna nazaran yapılması gerektiği gerçeğini bir kere daha ortaya koymuştur.
‘Vatandaşların davranışı sarsıntı kadar önemli’
Tabiat bize bir ekip dataları veriyor. İşte zelzele, sel, heyelan üzere bir grup afetleri bize gösteriyor. Bizim yapmamız gereken aslında çok kolay, tabiatın bize verdiği bu kopyaları mühendislik hizmetleriyle harmanlayarak can ve mal kayıplarının önüne geçip, her sarsıntının, her selin, her heyelanın bir afete dönüşmesini engellemekten öbür yapacağımız bir şey yok. Tabiata karşın değil tabiat ile birlikte nasıl yaşamamız gerektiğini bilmemiz gerekiyor. İşte bunun için de bir zelzele ülkesi olduğumuz gerçeğini hiç aklımızdan çıkarmadan gerekli tüm bilimsel ve mühendislik hizmetlerini alarak ömür alanlarımızı tasarlamaktan öbür inançlı önlem yoktur. Bunun yanı sıra tabi ki zelzele anında, öncesinde ve sonunda vatandaşların davranış formları de sarsıntı kadar değerli. Biz yalnızca sarsıntı bölgelerinin yerlerini biliyoruz lakin dünyada hiçbir ülke sarsıntının vaktini tam yerini evvelce tespit edecek bilimsel çalışma ve yeterlilik yok” dedi.
Binanın altındaki yerlerin iş yerine dönüştürülürken yapılan tadilatların rastgele bir sarsıntıda binanın azamî ziyan görmesine neden olduğunun altını çizen Bülent Üzeltürk; “Binanın altlarında kimi yerler iş yerine dönüştürülürken yapılan bir kadro tadilatlar oluyor. Binaların alt katların da bilhassa. Taşıyıcı sistemlerindeki yapılan tadilatlar tabi ki binanın kolonlarından biriyle oynadığınız vakit başkasına daha fazla yük biniyor ve tasarlanmış yüklerin üzerine çıkmasına neden oluyor. Bu da binanın zelzele anında ve ya bir sarsıntı anında azamî hasarı görmesine neden oluyor” formunda konuştu.
“Ülkemizde birinci kere tsunamiye rastlandı”
İzmir sarsıntısının akabinde yaşanan tsunami olayının ülkemizde birinci sefer rastlandığını, beklenen bir durum olmadığı için de hazırlıksız yakalandığını aktaran Üzeltürk; “Ülkemizde birinci kez bir tsunamiye rastlandı. Tabi ki bu zelzelesi üreten fayın karakteristiğiyle alakalı tsunaminin oluşup, oluşmaması ya da tesirli olması. Son Ege Bölgesinde ki sarsıntıda bu fay karakteri çöküntü oluşturduğu için oluşan boşluğa evvel deniz suyu doldu daha sonra bu boşluktaki deniz suyunun karaya hakikat hareket etmesiyle tsunami gerçekleşti. Bu da çok kısa bir vakitte gerçekleştiği için zati Türkiye’de tsunami çok beklenen bir olay olmadığından buna da biraz hazırlıksız yakalandık. Birde mühlet prestiji ile suyun karaya vurması çok yakın olduğu için zelzelenin merkez üssünün karaya çok süratli ve çabuk oldu” dedi.
İzmir’de meydana gelen sarsıntının fayın doğu ve batı ucuna iyeni tansiyon yüklediğini, buralarda zelzele beklediklerini fakat vaktini söylemenin güç olduğunu belirten Bülent Üzeltürk; “Hayvanların karakteristik reaksiyonları var. Bunlar bilimsel olarak da biliniyor. Bir de bilhassa kaplıca sularındaki kimyasal değişimler ve görünümlerindeki değişimler, bunlar da bize zelzelenin habercisi oluyor. Lakin son olan sarsıntı Ege Denizi açıklarında olduğu için bunula ilgili karada çok fazla bir emare olduğunu düşünmüyorum. Sarsıntının olabileceği noktaları varsayım edebiliyoruz. Bunu da örneğin son olan zelzelede doğu – batı doğrultulu olan bir faydı bu. Zelzelenin kırıldığı 40-50 kilometrelik fay sınırının hem doğu ucuna hem batı ucuna yeni bir tansiyon yüklendi. İşte bu doğu ve batı ucu şu anda tehlikeli durumda, yeni tansiyonlar yüklendiği için, yeni gerilim noktaları oluştuğu için buralarda artık sarsıntı beklemeye başlayacağız. Lakin vakti ve kesin alanını söylemek çok sıkıntı şu anki bilgilerimizle” diye konuştu.
Milliyet
